تیک عصبی کودک و همه ی آنچه باید بدانید

تیک ها با اَشکال متفاوتی که دارند و با دائمی و تکراری بودن شان می توانند در موقعیت های مختلفی مثل مدرسه، جمع های خانوادگی و یا حتی خیابان توجه دیگران را به حرکات فرد مبتلا جلب کنند، واکنش ها نیز ممکن است متفاوت باشند و توجه ناخواسته ی زیادی را به فرد جلب کنند که در هر حالتی ممکن است باعث ناراحتی فرد شوند، در این شرایط در حالی که فرد سعی دارد این حرکت را کنترل کند خود را ناتوان می بیند.

تیک عصبی در کودک

حرکاتی مثل چشمک زدن مداوم، تکرار واژه یا صوتی خاص، و یا دیگر رفتارهای غیرارادی در افراد می تواند باعث احساس خجالت در آن ها شود و از آن جایی که نمی توانند این رفتارها را در خود کنترل کنند، در فرد ناراحتی بیشتری به وجود می آورند.
تیک ها در کودکان به مراتب شایع تر از بزرگسالان هستند و ممکن است موقتی باشند البته این احتمال نیز وجود دارد که مزمن شوند و ادامه داشته باشند، شدید شوند و یا به مرور کاهش یابند.

در این مقاله تلاش داریم به بخشی از سوالات شما درباره‌ی تیک های عصبی در کودک و خردسالان پاسخ دهیم، با ما همراه باشید‌.

تیک عصبی در کودکان به چه معناست؟

تیک ها در واقع به معنای حرکاتی غیرقابل کنترل، ناگهانی و سریع هستند که بارها تکرار می شوند.
این رفتارها می توانند به شکل حرکتی خاص مثل پلک زدن پشت سرهم یا حرکاتی مثل تکان دادن سر یا بالا و پایین پریدن ساده و یا به شکل صداهای ناخواسته ای مثل خرخر کردن، سرفه کردن و یا کلماتی را بلند گفتن و تکرار کردن آن ها باشند.
هم چنین می توانند ترکیبی از رفتارهای حرکتی و صدا درآوردن باشد مثل تقلید کلمات مستهجن و تکرار آن ها با انجام ژستی خاص باشند که در آن صورت به آن اختلال توره نیز می گویند.

آیا تیک ها دائمی هستند؟

تیک ها ممکن است موقتی باشند ممکن است به مرور کمتر شوند ولی همچنین این احتمال وجود دارد که تشدید هم بشوند.
تیک ها در کودکان معمولا در سن ۵ تا ۶ سالگی شروع شده و به طور معمول بین سن ۱۰ تا ۱۲ سالگی به اوج خود می رسد.
خوشبختانه حدودا نصف تا دوسوم کودکانی که مبتلا به تیک هستند تا سن نوجوانی یا اوایل بزرگسالی به میزان زیادی بهبود پیدا می کنند و یا تیک شان فروکش می کند.

آیا حرکات تکراری در شیر خواران و خردسالان نیز اختلال تیک است؟

به حرکات تکراری که در کودکان شیرخوار و خردسال شایع هستند حرکات قالبی می گويند.
با تیک ها ماهیتی مشابه دارند اما کمی متفاوت اند. این رفتارها در بیش از ۶۰ درصد کودکان ۲ تا ۴ ساله دیده می شوند. و شایع ترین سن شروع این حرکات قالبی در دو سالگی است.

این حرکات معمولا ریتم خاصی دارند مثل دست زدن، تکان دادن بدن، موج دادن به دست ها، پیچاندن موها، لیسیدن لب ها، کندن پوست یا زدن خود.
به نظر می رسد این حرکات نیز غیرارادی باشند اما معمولا با کمی تلاش و استفاده از تکنیک های رفتاری در برخورد با این کودکان می توان آن ها را سرکوب کرد .

آیا همه ی کودکان ممکن است حرکات قالبی نشان دهند یا فقط کودکانی که مشکلی خاص دارند این حرکات را در اوایل کودکی از خود نشان می دهند؟

همان طور که پیش تر نیز گفتیم این حرکات تکراری در کودکان، در سنین اولیه ی رشد با رشد طبیعی نوزاد نیز دیده می شوند و در بیش از نیمی از کودکان چنین رفتارهایی مشاهده می شوند اما بررسی ها نشان می دهد که این مشکل در بین کودکان دچار اختلال طیف اوتیسم و کودکان کم توان ذهنی به طور کلی بیشتر است.

آیا ناخن جویدن کودک نیز اختلال حرکت قالبی است؟

ناخن جویدن، انگشت مکیدن و انگشت در بینی کردن معمولا جز علائم اختلال حرکت قالبی به حساب نمی آیند. اما اگر این حرکات آسیبی به وجود آوردند حرکت قالبی هستند‌.

ناخن جویدن حتی ممکن است از یکسالگی شروع شود و در اکثر مواقع آن قدر شدید نیست که نگران کننده باشد، اما در مواردی ناخن جویدن کودک باعث آسیب او شده که در این صورت باید پیگیری روان شناختی انجام شود. چرا که به نظر می رسد وقتی کودک مضطرب یا بی حوصله است ناخن جویدن را شروع می کند و یا در چنین مواقعی این رفتار تشدید می شود.

مقاله ی دلایل اختلالات رفتاری در کودکان را بخوانید.

کوبیدن سر در خردسالان تیک عصبی است؟

کوبیدن سر نمونه ای از حرکات قالبی در خردسالان است که به طور معمول در دوره ی شیرخواری و بین ۶ تا ۱۲ ماهگی شروع می شود. کودک مبتلا به این اختلال دائما و به شکلی یکنواخت سرش را به گهواره یا یک سطح سخت دیگر می کوبد. به نظر می آید که کودک غرق این رفتار می شود و تا زمان به خواب رفتن این حرکت را تکرار می کند. البته کوبیدن سر معمولا رفتاری موقتی است اما گاهی تا اواسط کودکی این رفتار ادامه می یابد.

درمان تیک های عصبی کودکان چگونه است؟

چند راهکار ساده که می توانید انجام دهید و به بهبود تیک های فرزندتان کمک کنید:

از استرس، اضطراب و افسردگی دوری کنید. مثلا سعی کنید یک فعالیت آرامش بخش و لذت بخش (مانند ورزش یا سرگرمی خاصی) برای انجام دادن با کودکتان پیدا کنید.
از خسته شدن بیش از حد کودک خودداری کنید سعی کنید تا حد امکان شب ها راحت بخوابد.
سعی کنید تیک کودک خود را نادیده بگیرید و زیاد در مورد آن صحبت نکنید. جلب توجه به آن ممکن است آن را بدتر کند.
هنگامی که تیک کودک رخ می دهد، آن را به او نگویید.
به کودک خود اطمینان دهید که همه چیز خوب است و دلیلی برای خجالت او وجود ندارد.
اجازه دهید سایر افراد خانواده و یا مربیان مهدکودک که فرزندتان به طور منظم با آنها در تماس است، در مورد تیک هایش بدانند زیرا آنها می توانند بهترین واکنش را در زمان بروز تیک در مقابل کودک از خود نشان دهند.

آیا ممکن است تیک ها به طور طبیعی بهبود یابند؟

در بیشتر کودکان تیک ها تا نوجوانی کاهش یافته و یا کاملا برطرف می شوند. ولی در دوران کودکی علائم تیک ممکن است کم شوند، ثابت بمانند و یا بیشتر شوند و حتی ممکن است تیک هایی تازه جایگزین تیک های قبلی شوند.
والدین باید توجه کنند که این مشکل چنانچه خفیف باشد ممکن است مشکل دیگری برای کودک ایجاد نکند ولی چنانچه شدید باشد احتمال دارد که باعث اختلال در روابط کودک با همسالانش شود و عزت نفس کودک پایین بیاید.

درمان قطعی تیک ها چگونه است؟

اولین درمان ها در درمان کودکان، خانواده درمانی است. کودک در محیط خانواده رشد می کند، آموزش می‌بیند و شرایط مختلف بر چگونگی رفتار او تاثیر می گذارند بنابراین خانواده باید درک درستی از تغییرات تیک ها و سیر طبیعی آن و شیوه های کاهش استرس را یاد بگیرد.

هم چنین رفتار درمانی نیز در بهبود این رفتارها بسیار مؤثر است و درمانگران در جلسات فردی و جلسات خانواده درمانی می توانند تکنیک های رفتاری موثری برای کنترل تیک ها به کودک و خانواده بیاموزد. هم چنین در منزل نیز بهتر است محیطی به دور از استرس و عوامل ایجاد ترس برای کودک ایجاد شود‌.

از آنجایی که تیک ها ممکن است سبب احساس خجالت کودک، ناراحتی و رنج در او شوند، توجه به آن ها حائز اهمیت است معمولا در مواردی که این رفتارها شدیدتر هستند کودکان مورد تمسخر و طرد شدن قرار می‌گیرند و به مرور اعتمادبه نفس آن ها کاهش می یابد و ممکن است مشکلاتی را در آینده برای کودک نظیر اضطراب و افسردگی پدید آورند.

آیا همه‌ی کودکانی که مبتلا به اختلالات تیک هستند بیش فعال اند؟

خیر، اگرچه نصف کودکانی که به اختلال توره (که شامل هردو تیک حرکتی و تیک صوتی است) مبتلا هستند دچار اختلال بیش فعالی/کم توجهی نیز هستند، اما آن به این معنا نیست که هر کودکی که اختلال تیک داشت بیش فعال است. مقاله ی ADHD را بخوانید. گاهی تنها مشکلی که کودک دارد تیک است که ممکن است پس از مدتی کاملا بهبود یابد.

مهد و پیش دبستان شادآموز با ایجاد فضایی صمیمی و دوستانه برای کودکان، آموزش نحوه ی درست برقراری ارتباط، ایجاد فضای مناسب به کودکان برای ابراز وجود و جرات مندی و ارائه بازی هایی هدفمند در جهت مهارت آموزی آن ها تلاش می کند.
هم چنین شادآموز با برخورداری از متخصصینی توانمند به رشد توانایی های کودکان و توجه به نیازهای هر کودک می پردازد والدین نیز از طریق مشاوره با متخصصین ما می توانند به رشد بهتر کودک خود کمک کنند.

شادآموز را در اینستاگرام دنبال کنید:

منبع:

کتاب خلاصه روان پزشکی کاپلان و سادوک، ویراست یازدهم 2015 جلد سوم انتشارات ارجمند

تیک عصبی کودک