مدت زمان مطالعه: 6 دقیقه
خجالتی بودن کودک و 9 راهکار برای رفع کمرویی کودک
خجالتی بودن کودک نگرانی رایجی بین والدین است. والدین دوست دارند فرزندشان در موقعیتهای اجتماعی راحت و صمیمی باشد. اما در اکثر اوقات، کودک در مواجهه با افراد غریبه پشت والدین پنهان میشود و حرف نمیزند.
اکثر کودکان، حتی اجتماعیترین آنها، گهگاه احساس خجالت میکنند، اما زندگی برخی از آنها به دلیل کمرویی به شدت محدود میشود. کودکان خجالتی ممکن است با وارد شدن به دوره بلوغ بهتر شوند، یا ممکن است تا آخر عمر یک بزرگسال خجالتی باقی بمانند. با استفاده از راهکارهای زیر والدین میتوانند به فرزندشان کمک کنند که اجتماعیتر شود و اعتماد به نفس بیشتری پیدا کند. در موارد شدید، کمک گرفتن از روانشناس کودک توصیه میشود.
ما نمیتوانیم از فرزندانمان در برابر خجالت زدگی محافظت کنیم، اما میتوانیم به آنها کمک کنیم تا انعطافپذیری و اعتماد به نفس لازم برای مقابله با آن را به شیوهای سالم بیاموزند.
عوارض کمرویی و خجالت کودک
خجالتی بودن کودک آن هم به صورت مداوم و شدید میتواند کیفیت زندگی او را به طرق مختلف کاهش دهد، از جمله:
- کاهش فرصتها برای توسعه یا تمرین مهارتهای اجتماعی
- دوستان کمتر
- کاهش مشارکت در فعالیتهای سرگرمکننده که نیاز به تعامل با دیگران دارد، مانند ورزش، رقص، نمایش یا موسیقی
- افزایش احساس تنهایی، بیاهمیتی و کاهش عزت نفس
- کاهش توانایی دستیابی به پتانسیل کامل به دلیل ترس از قضاوت شدن
- سطح اضطراب بالا
- اثرات فیزیکی شرم مانند سرخ شدن، لکنت زبان و لرزش
دلیل کمرویی کودک چیست؟
خجالتی بودن کودک میتواند دلایل متعددی داشته باشد. یکی از اینها ژنتیک است. تحقیقات ثابت کردهاند برخی از جنبههای شخصیت، حداقل تا حدی، توسط ساختار ژنتیکی فرد تعیین میشود. مطالعات نشان دادهاند نوزادانی که از نظر عاطفی حساستر هستند و به راحتی ناراحت میشوند، به احتمال زیاد در سالهای بعد به کودکان خجالتی تبدیل میشوند.
رفتار آموخته شده یکی دیگر از دلایل کمرویی کودک است. کودکان با تقلید از تأثیرگذارترین الگوهای خود یعنی والدینشان یاد میگیرند. والدین خجالتی ممکن است فرزندانی خجالتی تربیت کنند. از سوی دیگر، روابط خانوادگی نیز در الگوهای رفتاری کودکان نقش مهمی دارند. کودکانی که احساس دلبستگی ایمن به والدین خود ندارند یا مراقبتهای ناسازگاری را تجربه کردهاند، ممکن است مضطرب و مستعد رفتار خجالتی باشند. مقاله ی اجتماعی شدن کودک در محیط خانواده از شادآموز را بخوانید.
والدین بیش از حد محافظ نیز ممکن است به فرزندان خود بیاموزند که از موقعیتهای جدید بترسند و از آنها دوری کند. در مواردی نیز شاهد آن هستیم که سطح بالای انتقاد در خانواده و آزار و اذیت از سوی والدین، خواهر یا برادر بزرگتر باعث کمرویی کودک میشود.
فقدان تعامل اجتماعی از علل مهم خجالتی بودن کودک است. کودکانی که در چند سال اول زندگی خود از دیگران جدا شدهاند، ممکن است مهارتهای اجتماعی لازم برای تعامل با دیگران را کسب نکنند.
چه زمانی برای خجالت کودک باید وارد عمل شوید
موقعیتهای خجالتآور گهگاه برای همه اتفاق میافتد، اما اگر فرزندتان مرتباً ناراحت از مدرسه به خانه میآید، یا تغییرات عمدهای در رفتار یا خلق و خوی خود ایجاد میکند، ممکن است اتفاق جدیتری رخ دهد.
قلدری: همه ی کودکان همیشه آرام نیستند و بعضی کودکان هستند که نسبت به کودکان دیگر، قلدری می کنند. اکثر کودکان در دوره ای از زندگی خود مورد تمسخر قرار می گیرند. با این حال، اگر کودک شما مرتباً گزارش میکند که توسط همسالانش به ویژه بچههایی که بزرگتر یا «محبوبتر» هستند، مورد تمسخر یا تحقیر قرار گرفته است، این احتمال وجود دارد که مورد آزار و اذیت قرار گیرد، و زمان آن رسیده است که وارد عمل شوید. مقاله ی کودک قلدر را بخوانید.
تغییرات رفتاری: کمی احساس ناراحتی یا اضطراب پس از یک حادثه شرم آور طبیعی است، اما تغییرات رفتاری طولانی مدت مانند نخوابیدن، کم اشتهایی، نگرانی بیش از حد طبیعی نیست.
واکنش بیش از حد یا وسواس: اگر واکنش کودک شما به چیزی شرم آور نامتناسب با موقعیت به نظر می رسد یا به نظر می رسد او قادر به عبور از آن موقعیت نیست.
دوری کردن: بیشتر کودکانی که تجربه شرمآوری داشتهاند، برای مدتی نسبت به بازگشت به کلاس یا گروه اجتماعی که مشکل در آن رخ داده است، بیمیل هستند، اما اجتناب و تمایل به دوری مداوم باعث نگرانی است. برخی از علائمی که باید مراقب آنها بود عبارتند از: مریض بودن مکرر برای رفتن به مدرسه یا درخواست برای نرفتن به کلاسی خاص و یا نگرانی از حضور یک مربی خاص، بهانه جویی برای اجتناب از دیدن دوستان، قطع کلاس، حذف فعالیت های فوق برنامه یا امتناع کامل از حضور در مدرسه همه ی اینها جزء مواردی هستند که باید برای رفع مشکل کودک داخل شوید.
کمک به کودک خجالتی برای غلبه بر کمرویی
والدین در زندگی فرزندان خود بسیار تأثیرگذار هستند. مراقب باشید که به کودک خود برچسب “خجالتی” نزنید. کودکان (و بزرگسالان) به صورت ناخودآگاه مطابق برچسبهایی رفتار میکنند. که دیگران به آنها میدهند. اگر فرزندتان در مواجهه با یک غریبه پشت شما پناه میگیرد، به جای او عذرخواهی نکنید و نگویید “ببخشید، دخترم/پسرم، خجالتی است.” در عوض، موضوع بحث را به مسائل بین بزرگسالان بکشید و به رفتار فرزندتان اشارهای نکنید.
به او مهارتهای اجتماعی و روشهای دوستیابی را آموزش دهید، مثلا: منم میتونم باهات بازی کنم؟
به او آموزش دهید به دیگران دست دهد، به چشمهایشان نگاه کند و سلام کند. وقتی کودک بداند در هر موقعیت اجتماعی چه انتظاری از او میرود، احتمال همکاری و تعامل او بیشتر میشود.
او را در کلاسهای متنوع ثبت نام کنید، به پارک بازی ببرید و در جامعه بیشتر رفت و آمد کنید. هر چه کودک تجربه اجتماعی بیشتری داشته باشد، زودتر میتواند به خجالت خود غلبه کند.
الگوی فرزندتان باشید. در عین اینکه به خجالتی بودن کودک اشارهای نمیکنید، خودتان در روابط اجتماعی پیش قدم باشید. با بزرگ و کوچک دست بدهید و گرم و با اعتماد به نفس سلام کنید. این رفتار شما به کودک جرات میدهد که او نیز از شما تقلید کند.
از روابط سادهتر شروع کنید. سعی کنید با فرزندتان هدفگذاری کنید. قدمهای کوچک و تدریجی را هدف گذاری کنید و از پیشرفت آنها تمجید کنید. برای مثال، گفتن «سلام» به کودک دیگر ممکن است اولین قدم بزرگ باشد.
مواجهه ناگهانی کودک با یک بزرگسال کاملا غریبه، برای او خیلی سخت است. او را با همسالان خودش مواجه کنید تا روابط اجتماعی را با آنها تمرین کند. سپس، روابط اجتماعی را در سطح بزرگسالان آشنا ببرید و قبل از مواجهه به او آموزش دهید که چطور با مادربزرگ/دایی/عمه و سایرین احوالپرسی کند. وقتی به این مرحله مسلط شد، مکالمه با یک بزرگسال مورد اعتماد مانند مربی مهدکودک را تمرین کنید. به تدریج، خجالتی بودن کودک کمتر میشود و اعتماد به نفس مواجهه با غریبهها را پیدا خواهد کرد.
اگر کودک در موقعیتی با خجالت و کمرویی برخورد میکند، او را مورد انتقاد و تحقیر قرار ندهید. با او در مورد کودکی خودتان صحبت کنید که خجالتی بودهاید و چگونه توانستهاید بر آن غلبه کنید. از آنجایی که کودکان خردسال، والدین خود را انسانی کامل میبینند، اعتراف به خجالتی بودن شما میتواند احساس بهتری در فرزندتان ایجاد کند و اضطراب کلی او را کاهش دهد.
رفتارهای مثبت او را تشویق کنید. زمانی که فرزندتان در مواجهه با موقعیتی ناآشنا یا فرد جدیدی اعتماد به نفس خوبی از خود نشان میدهد، او را تحسین کنید. به او دقیقا بگویید کدام رفتارش درست بوده است، برای مثال: چقدر خوب بود که به دوست من بلند سلام کردی و به او لبخند زدی.
مقاله ی راهکارهایی برای تقویت اعتماد به نفس کودک از شادآموز را بخوانید.
گاهی مشکل چیزی فراتر از خجالتی بودن کودک است. کمرویی به صورت گاه به گاه طبیعی است. اما برخی از کودکان به صورت دائمی علائم اضطراب و ترس را از خود نشان میدهند. اضطراب اجتماعی خود را به صورت نشانههای فیزیکی مانند تعریق، ترس، بیمار شدن و نظایر آن نشان میدهد. برای مثال، کودک دچار اضطراب اجتماعی قبل از حضور در موقعیت اجتماعی اظهار دلدرد، سردرد یا تهوع میکند. در صورتی که این علائم را به صورت مزمن در کودک خود مشاهده میکنید، با یک روانشناس صحبت کنید.
او را در یک پیش دبستانی ثبت نام کنید. در بسیاری از موارد، خجالتی بودن کودک به دلیل فقدان تجربه در محیطهای اجتماعی است. تعامل با کودکان همسال و مربیان کارآزموده به کودک اعتماد به نفس کافی برای رویارویی با موقعیتهای ناآشنا را میدهد. ما در پیش دبستانی شادآموز مهارتهای اجتماعی را در قالب بازی و سرگرمی به کودکان آموزش میدهیم.
شاد آموز را در اینستاگرام دنبال کنید:
منبع:
بچه رو بزاری بره مهد کودک یا با دوستاش بازی کنه کم کم خجالش از بین میره