مدت زمان مطالعه: 7 دقیقه
طرز تفکر در کودکان 2 تا 3 ساله
تربیت کودک 2 ساله امری بسیار ضروری می باشد چراکه در شکل گیری شخصیت کودک در آینده تاثیر بسزایی دارد اما اگر والدین در خود احساس اعتماد به نفس برای پدر یا مادر بودن را دارا نباشند این نشان دهنده این نکته است که خود با والدینشان از رابطه خوبی برخوردار نبوده اند و این نکته میتواند آینده فرزندان را نیز به مخاطره بیندازد.
در ادامه ی این مطلب، طرز تفکر در کودک 5تا6 ساله از شادآموز را هم بخوانید.
تربیت کودکان 2 ساله برای والدین دشوار است چرا که از مقاطع حساسِ تربیت کودک است. کودکان در این محدوده سنی اغلب قابل پیش بینی نیستند و گاهی رفتارهایی ضد و نقیض از خود بروز میدهند.
در این سن کودک از محدوده نوزادی خارج شده و یک قدم به قالب انسانی خود نزدیک میشود و در قالب یک انسان از لحاظ تفکر و خواسته قرار می‌گیرد و این خود از دشواری های تربیت کودکان 2 ساله می باشد.
بهترین روش تربیت کودکان 2 ساله میتواند با مواردی چون ؛ داشتن استقلال، خلاقیت، پرهیز از پرخاشگری، بازی کردن، توانایی نه گفتن، احساس امنیت داشتن، عشق ورزیدن و امثال اینها همراه باشد. اما باید این نکته را در نظر گرفت که کودکان در سن 2 سالگی از ثبات شخصیتی نسبتا کمی برخوردارند و رفتارهای ضد و نقیضی از آنها سر میزند پس تحریک پذیر، حساس و نکته سنج، بهانه گیر و لجباز و گاها سرسخت هستند و پرخاشگری میکنند اما نباید پرخاشگری کودک را با پرخاش پاسخ داد استفاده از تنبیه های فیزیکی و پرخاشگری میتواند اثرات بسیار جبران ناپذیری بر تربیت فرزندان شما داشته باشد.
کودکان طرز تفکر منحصر به فرد خودشون رو دارن. هرکودکی با توجه به تجارب و علایقش به دنیا نگاه میکنه. هرکدوم رفتار خاص خودشون رو دارن میتونن درباره مسائل در حد سن و فهمشون تصمیم بگیرن. اونها از اطرافشون الگو برداری میکنن و میتونن کسی رو دوست داشته باشند یا نه با اسباب بازی ارتباط برقرار کنند یا نه. محیط و اطرافیان بر کودک و شکل گیری شخصیتش بسیار تأثیر میگذاره.
انجام بازی های نمادین کودکانه
کودکان در سن 2 و 3 سالگی بازی های نمادین انجام میدن و از هر اسباب بازی ای به عنوان یک چیز دیگر (اسباب بازی خرس عروسکی به جای نقش مامان در بازی). در این سن به دلیل اینکه اکثر کارها تقلیدی هست کودکان هم مثل افراد بزرگتر در خونشون غذا میپزن یا دکتر میشن یا و…، یعنی بازی های نمادین بیشتر به الگو برداری و تکرار اتفاقات روزمره تبدیل میشه.
اما انواع دیگری از بازی ها هم هستند که والدین میتونند از اونها برای پرورش توانایی های تفکر کودکانشون استفاده کنند.
- بازی های موزیکال با شعر
- بازی های آموزشی
- بازی های تخیلی و فکری
- بازی های نمایشی
- بازی های عروسکی
- کتابخوانی
- بازی با نام آوا ها (برای تقویت هوش شنوایی)
هرکدوم از بازی ها فوایدی دارند. به طور مثال بازی هایی موزیکال هستند و در اونها از شعر استفاده شده، کمک میکنند که کودک حافظه قوی تری داشته باشه و مهارت های درون شعر و مفاهیم اون رو بیشتر تکرار کنه و برای خودش یادآوری کنه. آهنگهای مخصوص کودکان نشاط و شادی زیادی دارند و این موضوع به انرژی کودکان کمک زیادی میکنه.
بازی های نمایشی و عروسکی به کودک امکان فضاسازی و تصور و تخیل میدهند همچنین اگر کودک هم در ساختن اونها نقش داشته باشه باعث میشه تا خلاقیت کودک تقویت بشه و ذهن او بازتر بشه برای حل کردن مسائل یا ساختن نمایش ها و بازی ها. کتابخوانی به کودک کمک میکنه تا با افراد متفاوت و موقعیتهای متفاوتی آشنا بشه همچنین کتاب سرگرمی سالمی هست. این کار باعث میشه تا ذهن کودک به مرور عادت به جست وجوگری پیداکنه و در آینده از تحقیق کردن و گشتن به دنبال راه حل در کتابها دوری نکنه.
ماورا الطبیعه و جادو
کودکان در این سن فرق واقعیت و خیال رو نمیدونن و فکر میکنن همه چیز همونطوری که به اونها گفته میشه در جریان هست. مثلا ممکنه در حین بازی با کلاه به کودک گفته بشه که یک خرگوش درون اون کلاه هست و این کافی هست تا کودک حتی بعد از بازی هم ازون کلاه بترسه یا طوری وانمود کنه که درون کلاه خرگوشه!
تفکر خودمحوری کودک
کودکان در سن 2 و 3 سالگی خودشون رو مرکز جهان میبینن. اونها فکر میکنن همه چیز همونجوری وجود داره که در ذهن خودشون هست. و البته فکر یکنن همه چیز برای اونها و با اونها تغییر میکنه به طو مثال فکر میکنن خورشید به خاطر حرکت اونها پشت سرشون میاد .اما به مرور زمان و با افزایش سنشون میفهمن که جهان مستقل از اونها وجود داره و خودشون مرکز جهان نیستن.
جاندار پنداری و موجودات زنده
کودکان در این سن به اشیایی که شبیه در واقعیت زنده هستن، جون میده. یعنی فکر میکنه عروسکش که شبیه خرس هست واقعا یک خرسه. این به این دلیل هست که اونها فرق بین زنده و غیر زنده رو هنوز نمیدونن و با ویژگی های موجود زنده آشنا نیستن. البته با گیاهان به عنوان موجود زنده و دارای حیات نگاه نمیکنن اما با اونها هم حرف میزنن و تصور میکنن که گیاهان حرفشون رو میفهمن.
تا اینجا رو در بخش اول مقاله هم گفته بودیم و این تنها خلاصه ای از بخش اول طرز تفکر بود و مفصلا در بخش اول توضیح داده شده.
تفکر میان گرایی
کودکان در سن 2 و 3 سالگی نمیتونن منطقی فکر کنن و دلیلش تا حدودی این هست که زمانیکه دارن روی یک چیز تمرکز میکنن فقط بر یک وجه از موقعیت یا شی تمرکز میکنن و ابعاد دیگر رو نمیتونن در نظر بگیرن. به این حالت میان گرایی میگن. به طور مثال وقتی به کودکی قول شهربازی رفتن داده میشه، اما هوا بارونی باشه یا به هر دلیل دیگه ای نشه به شهربازی رفت، کودک اصرار میکنه که باید به شهر بازی بره. به این دلیل که نمیتونه هوای بارونی یا ترافیک یا نداشتن وقت رو به شهربازی رفتن ارتباط بده و بهشون توجه کنه.
مفهوم اندازه ها برای کودکان
یکی دیگه از ویژگی های کودکان این هست که نمیتونن اندازه ها رو درست تشخیص بدن. به این معنی که فکر میکنن مثلا یک بشقاب بیشتر از یک لیوان گنجایش داره چون عریض تره. ولی این درحالیست که بشقاب و لیوان مورد استفاده در این مثال یک اندازه گنجایش دارن. دلیل این طرز تفکر این هست که اونها در هر مقطع نمیتونن بیش از یک رابطه رو در ذهنشون نگه دارن و همچنین در ذهن اونها دوتا شی نمیتونه یک ویژگی رو داشته باشه. در این مثال اگر بشقاب بزرگ است لیوان هم نمیتونه بزرگ باشه. یا هر دو شون نمیتونن یک اندازه باشن. به همین علت مفاهیم مربوط به اعداد، حجم، گنجایش، طول، مساحت از حد درک بچه های این سن فراتر هست و از 7 سالگی آموزش داده میشن.
کودکان در 3 سالگی میتونن بفهمن که اگر یک قند رو در آب یا چای بیندازن به قطعات کوچک تجزیه میشه و درسته که وقتی قند در اب حل بشه دیگه نمیشه اون رو دید اما هنوز وجود داره. از این ویژگی میشه برای یاد دادن وجود میکروب ها به کودک استفاده کرد تا بتونن بهداشتشون رو ربهتر رعایت کنن.
طبقه بندی چیزهای مختلف توسط کودکان
کودکان برای طبقه بندی کردن ویژگی خاصی از شی رو در نظر میگیرن اما در کل خیلی از طبقه بندی استفاده نمیکنن. همچنین اونها از معیارهای درست و همگانی هم برای طبقه بندی هاشون استفاده نمیکنن مثلا اگر چند گربه با نژادهای مختلف به آنها نشان بدیم و بگیم که بر اساس شکلشون دسته بندی کنن، کاری که بچه ها میکنن این خواهد بود که گربه های شبیه به هم رو در یک دسته و بقیه رو در دسته دیگر قرار میدهند و اصلا به جزییات توجه نمیکنن. شاید معیار اونها در سن 3 سالگی رنگشون یا اندازه گربه ها باشه ولی هرگز به ویژگی های متمایز کننده نژادی توجه نمیکنن.
شکوفایی و بروز احساسات
یکی از دلایلی که سنین دو تا سه سالگی را به دورانی مهم از نظر رشد ذهنی و روانی تبدیل می‌کند، شکل گیری عواطف و احساسات در این سال‌هاست. کودک با مشاهده اطرافیان خود و در تلاش برای پیروی از الگوهای رفتاری آنان، با احساسات و رفتارهای احساسی آنها آشنا میشود و به دنبال آن سعی در تطابق با این واکنش‌ها دارد.
از آنجا که این دوره آغاز شکل گیری احساسات و رفتارهای عاطفی کودک می‌باشد، او هنوز درکی از نحوه بروز احساسات از طریق واکنش رفتاری ندارد. از این رو والدین لجبازی‌ها و بد اخلاقی‌های زیادی را در کودک رو به رشد خود شاهد خواهند بود. در این شرایط لازم است تا والدین با همدردی کردن با کودک، او را آرام کرده و با لحنی ملایم و به دور از خصومت و عصبانیت، با کودک در مورد احساسش نسبت به موضوعی مشخص یا رخدادی که موجب آزردگی و بد رفتاری او شده صحبت کنند.
دوست خیالی کودک
حتما دیدید که کودکان در زمان بازی کردن انگار با کسی حرف میزنند یا انگار کسی در کنارشون هست و باهاشون بازی میکنه. از سن 3 سالگی معمولا داشتن دوست خیالی شروع میشه و تا 7 سالگی وجود داره. دوستان خیالی کودک معمولا از شخصیت های کارتونی هستند یا موجوداتی که به طور دقیق ماهیتشون مشخص نیست اما کودک در ذهنش به اونها جان داده و میتونه باهاشون ارتباط برقرار کنه.
طبق گفته روانشناسان بیش از 60 درصد از کودکان دوست خیالی دارند. دوستان خیالی همزمان با افزایش و پرورش تخیل کودکان به وجود می آیند و همینطور کابوس های شبانه کودک هم با حضور دوستان خیالی همزمان هستند. منشا تخیل کودکان به کارتون ها و یا کتاب های کودکان برمیگرده و این کاملا طبیعی است. کودک شما وجود دوست خیالی خودش رو به رسمیت میشناسه بنابراین والدین نباید بگویند که چنین دوستی وجود نداره و حضور او رو انکار کنند.
والدین باید به حضور این موجود خیالی احترام بگذارند و او رو به رسمیت بشناسند. کودکان گاهی از حضور دوستان خیالیشون سو استفاده میکنند و مثلا اگر کار بدی کرده باشند اون رو گردن دوست خیالیشون میندازند. والدین در این موقعیت باید قوانین خانه رو یادآوری کنند و بگویند هیچ کس نباید کار بد انجام بدهد و این قانون برای اعضای خانواده صدق میکنه. داشتن دوست خیالی برای کودک مفید نیز هست.
به عنوان مثال کودک با برقراری ارتباط با دوست خیالیش میتونه روابط اجتماعی رو بهبود بده و مسائل رو از دید فرد دیگری نگاه کنه. همچنین میتونه مسائل رو با راه های مختلفی حل کنه، به فرد دیگری نقش در بازی بده و برای آینده اون نقش فکر کنه. کودک با حضور دوست خیالیش میتونه مدیریت هیجانو مسئولیت پذیری و برنامه ریزی رو بهتر تجربه کنه و یاد بگیره.
دوست خیالی بیشتر زمانی به داد کودک میرسه که کودک به دلایلی مثل آمدن فرزند کوچکتر و از دست دادن محبت والدین یا به دلیل جدایی از والدین و مهاجرت و تنها ماندن در مهدکودک یا فوت عزیزان نیاز به توجه و بازی با کسی دارد و چه کسی بهتر از دوست خیالی که میتونه مثل کودک فکر کنه و در هر موقعیتی که کودک خواست همراه او باشه.
اما دوست خیالی کودک در زمانی هم خطرناک است. زمانی که کودکان نتونند با فرد دیگری دوست بشوند و با کسی ارتباط برقرار کنند، و این ناتوانی برای 6 ماه یا بیشتر ادامه پیدا کنه. در واقع اگر کودکی برای 6 ماه تنها دوستش، دوست خیالیش باشه و تمایلی به دوستی با همسالانش نداشته باشه باید به روان شناس کودک مراجعه کنه.
همچنین گاهی ممکنه کودک شما بهتون بگه که دوست خیالیش او رو کنترل میکنه یا او رو مجبور به انجام کاری میکنه. اگر کودک از دوست خیالیش بترسه و دوست نداشته باشه که با او وقت بگذرونه، بازهم باید به روانشناس کودک مراجعه کرد. کودکان معمولا از 9 سالگی به بعد دوستان خیالی ای ندارند. اما اگر این دوستان بازهم در کنار کودک حضور داشتند مراجعه ی مجدد به روانشناس ضروری خواهد بود. به طور کلی وجود دوست خیالی خطری نداره و دلیلی برای نگرانی والدین وجود نداره اما اگر هر کدام از موارد مشکوک و یا غیر طبیعی بالا اتفاق افتاد با مراجعه زودهنگام به روانشناس میتونیم جلوی اون رو بگیریم و درمان رو آغاز کنیم.
آیا محیط بر تفکر کودک تأثیر داره؟
قطعا بله. محیط باعث رشد و پرورش مهارت ها در کودک میشه و کودک به طور غیر مستقیم و در موقعیت حقیقی مهارت ها رو یاد بگیره. برای این کار از مهدکودک ها یا مراکز اموزشی میشه استفاده کرد. در این مراکز مربیان و متخصصانی هست که طرز فکر کودک رو با توجه به نیاز های رشدی و مرحله درک او سازمان میدن و به کودک تمرینات مربوط به دسته بندی یا درک درست اندازه ها و مقادیر رو میدن و نظارت درستی بر نحوه عملکرد کودک دارن. مرکز پیش دبستانی شاداموز به شما در این مورد کمک میکنه.
شادآموز را در اینستاگرام دنبال کنید:
منبع: رایس، ف.فیلیپ،1390، رشد انسان، ترجمه دکتر مهشید فروغان
دوست خیالی داشتن تا چه زمانی ادامه داره