مدت زمان مطالعه: 8 دقیقه
هر مرحله از طلاق بر کودک چگونه میگذرد؟
طلاق یکی از منابع اصلی استرس در کودکان است. پروسه استرس طلاق به سه بخش تقسیم میشود: قبل از طلاق، در حین طلاق و بعد از طلاق.
- قبل از طلاق معمولا رابطه مادر و پدر همراه با نزاع و خشونت و ناسزا و بی احترامی و بی توجهی به کودک و شرایط و نیازهای اوست.
- در حین طلاق کودک از بلاتکلیفی رنج می برد و از نبود یکی از والدینش یا هردو در آینده، ناراحت و نگرانه در این بخش هم نزاع و بی احترامی و بی توجهی ها همچنان ادامه دارد.
- در دوران بعد از طلاق کودک در کنار یکی از والدینش زندگی میکند و مشکلات متعدد دیگری رو به همراه دارد. درست است که بعد از طلاق از شدت نزاع ها کم میشود اما والدی که کودک همراه او زندگی میکند معمولا از نظر روحی آزرده و خسته است. همچنین نبود یکی از والدین برای کودک خلا بزرگی رو ایجاد میکنه.
کودکان بعد از طلاق هیجان های دردناک و سردرگمی هایی رو تجربه میکنند. بعضی از متخصصان معتقدند که کودکان طلاق بعد از حدود 1 سال به زندگی عادی و هیجانات عادی خود برمیگردند اما برخی دیگر معتقدند تا آخر عمر فرد تأثیرات طلاق باقی خواهد بود. خشم ناشی از طلاق و ناراحتی که منشا آن همسر سابق است در روابط بین والد و فرزند تأثیر گذار است. کودکانی که توسط پدرانشان رها شده اند اغلب حس عدم امنیت دارند و در آینده فردی سرزنشگر خواهند شد. مقاله ی اعتماد و امنیت در کودکان را بخوانید.
مشکلات بعد از طلاق برای کودک
- بعداز طلاق معمولا مشکلات مالی و استقلال والد وجود دارد مخصوصا اگر والدی که حضانت کودک رو برعهده دارد مادر باشد این مشکلات برای او دوچندان خواهد بود. والد برای تأمین نیازهای ضروری خودش و فرزندش مجبور است که ساعات طولانی رو کار کند و فرزندش رو تنها بگذارد.
- هرکودکی در مقابل طلاق واکنش متفاوتی نشان میدهد. اکثر کودکان تا مدتی واکنش های مربوط به سوگ را نشان میدهند (مقاله ی مواجهه با سوگ در کودک را بخوانید) به این معنی که کودک تصور میکنه یکی از والدینش رو برای همیشه از دست داده و واکنشی مانند مرگ عزیز دارد. این حالت همراه با ناراحتی، افسردگی کودک، اندوه و ناامیدی و اضطراب همراه هست این کودکان همچنین تصور میکنند که والدی که در کنارشون نیست به آنها علاقه ندارد.
- یکی دیگر از واکنش های کودکان بعد از طلاق متهم کردن خودشان است. به این معنی که کودک تصور میکند خودش کاری کرده که لایق تنها ماندن است. مثلا ممکنه پسرها فکرکنند به اندازه کافی پسر خوبی نبودند و شیطنت کرده اند یا دختری به دلیل اینکه لباسش رو کثیف کرده خودش رو مقصر بدونه و فکر کنه اگر جور دیگری رفتار میکرد اینگونه نمیشد.
- واکنش بعدی خشم و عصبانیت نسبت به والدین است. مخصوصا این خشم متوجه والدی میشود که کودک او را مقصر میداند. کودک متوجه دلایل طلاق یا آنکه در واقع حق با چه کسی است نمیشود پس در ذهن خودش والدی رو مقصر میداند که در کنارش نیست و یا کسی که پروسه طلاق رو شروع کرده و در روند طلاق استرس بیشتری وارد کرده و در نهایت کودک رو ترک کرده. حتی اگر در واقع حق با کسی باشد که اکنون در کنارش نیست. کودک ممکن است در آینده از والدی که حضور نداره متنفر شود و این در روابط آینده و فعلی کودک و همچنین نظر کودک درباره والدی که نیست تا همیشه تغییر کند.
حمایت از کودک بعد از طلاق
کودکان در سن 5 و 6 سالگی کم کم برای ورود به مدرسه آماده میشوند نیاز دارند تا شرایطی مناسب براشون فراهم بشه تا بتوانند بدون فکر و خیال وارد مدرسه شوند و خودشان رو جدا از بقیه نبینند. برای این کار نیازه که هر دو والد کودک را حمایت کنند. حمایت کودک وظیفه والدین است چه باهم زندگی کنند چه از هم جدا باشند.
حتی اگر بعد از طلاق بار دیگر هم با کسی دیگر ازدواج کنند وظیفه ی حمایتی آنها از بین نمیرود. معمولا حضانت کودکان با مادرهاست. (تحقیقات نشان داده از هر ده والد سرپرست نه تا زن بوده اند) مادرها برای تأمین نیازهای کودکشان و نیازهای زندگی احتیاج به کار بیشتری دارند (باتوجه به وضعیت جامعه) و برای تأمین هزینه های مالی کودک لازمه تا پدرها هم هزینه ای رو به عنوان حمایت مالی پرداخت کنند البته در این مورد قانون تصویب شده و دادگاه تصمیم خواهد گرفت اما در کل حمایت مالی کودک توسط پدر بعد از طلاق از بین نمیرود.
چگونه به کودک کمک کنیم با طلاق کنار بیاید؟
حتی در توافقی ترین طلاق ها، شرایط می تواند سخت و حساس شود. کنار آمدن با طلاق موضوع آسانی نیست. با درک کودکان در این موقعیت، شفاف بودن والدین با فرزندان و… می توان کودکان را با شرایط جدید سازگار کرد.
چند نکته برای کمک به کودک برای پذیرش طلاق:
- فرزندتان را تشویق کنید تا با شما صحبت کند. به کودک بگویید که شما امن ترین گوش برای به شنیدن هر گونه احساسی هستید که ممکن است داشته باشد. سپس، مهمتر از همه با گوش باز و بدون پیش داوری و یا مقابله به هر چیزی که او برای گفتن دارد گوش دهید. مقاله ی بیان احساسات کودک را بخوانید.
- درک کنید که فرآیند پذیرش برای همه بچه ها یکسان نیست. راهکاری که برای یکی از فرزندان شما به کار می آید، ممکن است برای دیگری صدق نکند. به هر واکنش یا نشانه ای که می بینید توجه کنید و رویکرد خود را براساس آن تغییر دهید.
سعی کنید در صورت امکان اختلافات بین خود و همسر سابقتان را از بین ببرید (شاید این تلاش همیشه امکان پذیر نباشد). وقتی والدین در مقابل فرزندان خود دعوا می کنند، این پتانسیل را دارد که منجر به “طرف گرفتن” یا وفاداری به یکی از والدین نسبت به دیگری شود. این موضوع صرفا مربوط به والدینی که جدا شده اند نیست، بلکه درمورد والدینی که مقابل فرزندشان دعوا می کنند نیز صدق می کند. - نیازی نیست همه ی مشکلات را به تنهایی حل کنید، می توانید به یک مشاور کودک مراجعه کنید و جلسات درمانی کودک را دنبال کنید، مشاورین با تجربه در این زمینه بسیار زیاد می توانند به شما کمک کنند.
- مادر و پدر عزیز، با خودت مهربان باش. فرزند شما نیاز دارد که شما قوی و متمرکز باشید. اما شما هم یک انسان هستید. هیچ اشکالی ندارد اگر احساساتتان را در مقابل فرزندتان بروز دهید اینگونه آنها نیز می آموزند که می توان به راحتی از احساسات درونی صحبت کنیم و بروز دهیم.
حق ملاقات پس از طلاق
کودک در تمام طول رشدش به حضور هر دو والدینش نیاز داره و اگر طلاق گرفته شده باشه باز هم حق ملاقات برای هر دو والد ضروری است. چراکه در طول این ملاقات ها کودک از تنفر خودش نسبت به والدی که حضور نداره کم میکنه و احساس تفاوت کمتری نسبت به بقیه همسالانش پیدا خواهد کرد. البته نکته مهم در این ملاقات ها این است که هیچ کدام از والدین نباید دید کودک و نظر او رو نسبت به والد دیگر خراب کنند یا از او بدگویی کنند. در این ملاقات ها تمام توجه باید به کودک و مسائل رشدی او باشد. والد میتواند در زمان ملاقات کودک رو شهربازی ببره، به مسائل درسی او رسیدگی کنه و زمان خوبی رو باهم بگذرونند.
نکته بسیار مهم این است که با وجود اینکه احتمالا والدین بعد از طلاق علاقه به هرگونه ارتباط با یکدیگر ندارند، اما در مورد مسائلی که پای کودک در میان است باید همراه باهم تصمیم درستی بگیرند و برای آینده فرزندشون از هیچ تلاشی فروگذار نکنند.
در ادامه ی این مطلب می توانید مقاله ی تاثیر طلاق بر کودکان 2تا 3 سال از شاد آموز را مطالعه کنید.
سن طلاق برای کودکان
جدایی در هر سنی برای کودک فشار بزرگی محسوب میشه اما در کل بهتره که سن کودک به 6 سالگی رسیده باشد تا کودک به تنهایی بتواند بعضی از نیازهایش را برطرف کند و بتواند در جامعه کمی حرف برای گفتن داشته باشد همچنین تا قبل از 6 سالگی شخصیت کودک از اطرافش و احساساتش به درستی شکل نگرفته اما در 6 سالگی میتواند به این فکر کند که اگر والدینش طلاق گرفته اند به معنی بد بودن آنها نیست و طور دیگری باید سازگاری اش نسبت به زندگی و محیط را نشان دهد.
در کل طلاق اتفاق پراسترسی برای کودک هست اما سن کودک در این مقوله مهم تلقی میشود. برای مطالعه مقالات بیشتر در زمینه رشد کودک و موضوعات تربیتی میتوانید به وبسایت مرکز پیش دبستانی شادآموز سربزنید.
شادآموز را در اینستاگرام دنبال کنید:
منبع: رایس، ف. فیلیپ، (1390) رشد انسان، ترجمه دکتر مهشید فروغان، ویراست چهارم
مرسی مفید بود