مدت زمان مطالعه: 12 دقیقه
اکثر نوزادان در بدو تولد حداقل کمی زرد میشوند. زردی نوزاد که به عنوان یرقان شناخته میشود، بیماری بسیار شایع و نسبتا طبیعی است. اما در برخی موارد بسیار نادر میتواند منجر به مشکل جدیتری شود یا نشانهای از وجود یک مشکل جدی باشد. به همین دلیل است که والدین باید از آن آگاهی بیشتری کسب کنند.
حدود ۶۰ درصد از نوزادانی که به موقع به دنیا می آیند، هاله زرد رنگی روی پوستشان دیده می شود که به آن زردی می گویند.
زردی در بیشتر نوزادان ضرری ندارد و موقتی است و گاهی خود به خود و یا با کمی درمان برطرف می شود، اما در موارد کمی نیز می تواند خطرناک باشد. برای خواندن ادامه مطالب همراه ما باشید.
علت زردی نوزاد چیست؟
رنگ زرد نوزادان ناشی از سطوح بالای مادهای به نام بیلی روبین در خون است. بیلی روبین بیشتر از تجزیه گلبولهای قرمز ناشی میشود. این ماده در کبد پردازش میشود تا از طریق ادرار و مدفوع راحتتر دفع شود. اما کبد نوزاد تازه متولد شده به زمان بیشتری برای شروع به کار و حذف بیلی روبین نیاز دارد. همچنین، گلبولهای قرمز نوزادان بیشتر از کودکان و بزرگسالان است و طول عمر آنها کمتر از گلبولهای قرمز کودکان و بزرگسالان است. ترکیب این دو عامل باعث رواج زردی نوزاد میشود. و در نهایت در زیر پوست و سفیدی چشم رسوب می کنند و پوست و چشم ها زرد رنگ به نظر می رسند. این اتفاق از روز دوم، سوم تا هفته ی دوم تولد کودک ممکن است برای او رخ دهد. در نوزادان نارس از روز ۵ تا ۷ ام تا نهایت دوماهگی نوزاد رفع می شود.
زردی معمولاً در دو تا پنج روز اول زندگی به اوج خود میرسد و حدود یک تا دو هفته طول میکشد. در نوزادانی که از شیر مادر تغذیه میکنند، این مشکل میتواند بیشتر طول بکشد.
زردی همیشه بد نیست. در واقع، حتی از نوزادان محافظت میکند، زیرا بیلی روبین یک آنتی اکسیدان است که ممکن است به مبارزه با عفونت در نوزادان تازه متولد شده کمک کند. بنابراین، بیش از حد نگران آن نباشید. نه تنها مشکلی موقتی است، که به امنیت نوزاد در محیط بیرون از رحم نیز کمک میکند.
اکثر نوزادان دچار درصدی زردی هستند اما در بعضی از آن ها زردی ممکن است آنقدر خفیف باشد که کسی متوجه آن نشود.
زردی از پوست صورت شروع می شود و به سمت گردن و قفسه سینه می رود. در نوزادانی که زردی شدیدی دارند، زردی به نوک پاهایشان نیز می رسد و در نهایت کل بدن را زرد می کند.
زردی نوزاد چه زمانی خطرناک است؟
اگر در ۲۴ ساعت ابتدایی پس از تولد، نوزاد زردی داشته باشد، همواره برای نوزاد خطرناک بوده و نیاز به توجه و درمان است.
البته زردی در روز اول تولد شایع نیست و معمولا به علت عدم سازگاری خون مادر و کودک به وجود می آید.
آیا زردی نشانه وجود بیماری است؟
به ندرت ممکن است زردی نوزاد نشاندهنده وجود یک بیماری جدی دیگر باشد. هنگامی که سطح بیلی روبین بسیار بالا میرود، میتواند بر مغز تأثیر بگذارد که گاهی اوقات اثر منفی آن به صورت دائمی باقی میماند. این مسئله بسیار بسیار نادر است و در کمتر از 1 درصد از نوزادان رخ میدهد.
شرایط زیادی وجود دارد که میتواند موجب افزایش سطح بیلی روبین در خون نوزاد شود، از جمله:
- کمآبی بدن یا کالری ناکافی. این عامل زمانی رخ میدهد که نوزاد منحصراً از شیر مادر تغذیه میکند و مادر متوجه کمبود تغذیه نمی شود.
- عفونت یا انسداد روده که البته اگر این مشکل در نوزاد وجود داشته باشد، زردی معمولاً تنها علامت آن نیست.
- ناسازگاری ABO یا Rh. هنگامی که گروه خونی مادر و نوزاد متفاوت باشد، میتواند منجر به تجزیه بیشتر گلبولهای قرمز شود. متخصصان زنان و زایمان از آن آگاه هستند و در صورت وجود نگرانی، اقدامات لازم انجام خواهد شد.
- کبودی یا سفالوهماتوم (توده یا کبودی روی سر). هر دو ممکن است در طول زایمان سخت اتفاق بیفتد و منجر به تجزیه بیشتر گلبولهای قرمز میشوند.
- برخی از بیماریهای کبدی میتوانند باعث بروز زردی نوزاد شوند.
- بیماریهایی که بر یک آنزیم مهم تأثیر میگذارد. برخی بیماریها مانند سندرم ژیلبرت یا سندرم کریگلر نجار منجر به مشکل آنزیمی میشود که در حذف بیلی روبین نقش دارد.
- عوامل ژنتیکی. همه این عوامل به خوبی درک نشده اند. اما تحقیقات نشان میدهند اگر نوزاد یک خانواده زردی داشته باشد، نوزادان آینده نیز ممکن است بیشتر در معرض خطر باشند. به عنوان مثال، نوزادان آسیای شرقی دارای بیشترین میزان بیلی روبین هستند.
به محض تولد، نوزادان از نظر سطح زردی باید تحت نظر قرار گیرند. در صورتی که والدین به زردی مشکوک هستند، پزشک با استفاده از دستگاه میتواند زردی را از سطح پوست اندازهگیری کند.
تغذیه با شیر مادر و زردی نوزاد
ممکن است برایتان سوال پیش بیاید که آیا تغذیه کودک با شیر مادر باعث زردی نوزادتان می شود یا خیر؟
در واقع زردی نوازد در اثر شیر مادر به وجود نمی آید و شیر مادر علت زردی نیست اما زردی در کودکانی که با شیر مادر تغذیه کرده اند بیشتر بوده است.
از آنجایی که کافی نبودن مایعات لازم برای بدن نوزاد می تواند باعث بیشتر شدن سطح بیلی روبین و غلیط تر شدن خون او شود، در مادرانی که هنوز شیر کافی ندارند، احتمال اینکه زردی نوزاد سریعتر و شدیدتر باشد بیشتر است. این موضوع در نوزادانی که شیر خشک کافی دریافت نمیکنند هم پیش می آید. بنابراین در بیشتر مواقع کودکانی که شیر کافی دریافت میکنند زردی شان زودتر رفع می شود.
آکادمی متخصصان کودک آمریکا توصیه می کند که مادران در روزهای اول تولد نوزاد روزی ۸ تا ۱۲ مرتبه به کودکان خود شیر دهند.
گاهی نیز نوزادن دچار زردی شیر مادر می شوند که در روزهای ۷ تا ۱۱ تولد اتفاق می افتد. نوزاد شما ممکن است به اندازه کافی شیر خورده باشد و وزن نرمالی داشته باشد، اما چیزی در شیر مادر برای دفع بیلی روبین نوزاد تداخل ایجاد کرده باشد.
زردی شیرمادر در میان نوازادنی که شیرمادر میخورند تقریبا رایج است و معمولا بی خطر است. گاهی در شرایط زردی شدید، پزشک تشخیص می دهد که یکی دو روز نوزاد با شیر مادر تغذیه نکند و وقتی بیلی روبین خون کاهش پیدا کرد، دوباره تغذیه با شیرمادر ادامه پیدا میکند.
راه های درمان زردی نوزاد
متداول ترین روش درمانی که برای اکثر قریب به اتفاق نوزادان استفاده میشود، فتوتراپی است. نوزاد زیر یک چراغ مخصوص قرار میگیرد که به بدن کمک میکند تا بیلی روبین را از بین ببرد. این روش ایمن و موثر است، و عوارض جانبی کمی دارد. یکی از عوارض جانبی آن بروز راش پوستی و اسهال برای چند روز در نوزاد است. برخی از نوزادان نیز در دوره فوتوتراپی آب بدن را به مقدار کم از دست میدهند و این باعث میشود به شیردهی بیشتری نیاز پیدا کنند.
هنگامی که سطح بیلی روبین فوقالعاده بالا است و احتمال آسیب مغزی وجود دارد، درمانهایی مانند تعویض خون ضروی است، که در آن خون خارج میشود و خون جدید دوباره وارد میشود. با این حال، نوزادان کمی وارد این فاز درمانی میشوند.
راه دیگر، پیچاندن کودک در پتوی فیبر نوری است که می توان آن را اجاره کرد و کودک را درمان کرد.
از جمله کارهایی که مادران می توانند برای رفع زردی کودک خود انجام دهند، شیردادن مکرر به نوزاد است چه شیر مادر چه شیر خشک. این کار کمک می کند مواد دفعی از بدن نوزاد دفع شوند درنتیجه بیلی روبین که باعث زردی نوزاد می شود نیز زودتر دفع خواهد شد.
تغذیه نیز بخش مهمی از درمان زردی نوزاد است، زیرا به بدن کمک میکند تا بیلی روبین را از طریق خون و ادرار خارج کند. بنابراین، تغذیه مکرر یک نوزاد یکی از راهکارهای پیشگیری از زردی است. نوزادان باید حداقل شش پوشک را در یک دوره 24 ساعته خیس کنند و حداقل یک بار مدفوع داشته باشند. مدفوع باید از حالت مشکی معمولی و قیری به مدفوع با رنگ روشنتر و شل و کدر تبدیل شود.
برای زردی چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
والدین باید نوزاد را پس از تولد زیر نظر داشته باشند. تشخیص زردی در نوزادان دارای پوست تیره دشوارتر است. یکی از روشهای تشخیص زردی نوزاد فشار دادن پوست بدن در محلی است که استخوان به آن نزدیک است (برای مثال، پیشانی، بینی، قفسه سینه یا ساق پا مکان مناسبی برای این کار است). این کار باعث میشود خون از پوست خارج شود و برای چند ثانیه پوست بیرنگتر شود. اگر پوست به جای رنگ پریده زرد به نظر برسد، ممکن است نوزاد دچار زردی شده باشد.
با بالا رفتن سطح بیلی روبین، زردی از صورت به سمت پایین گسترش مییابد. به همین دلیل، نگرانی در مورد نوزادانی که فقط از سر و قسمت قفسه سینه زرد هستند، کمتر از نوزادانی است که زردی تا زانوی آنها آمده است.
در موارد زیر هر چه سریعتر با پزشک تماس بگیرید:
- نوزاد زردتر به نظر میرسد و حتی زانوها زرد شده است.
- به خوبی شیر نمیخورد و در 24 ساعت گذشته کمتر از 6 پوشک را خیس کرده است.
- خوابآلوده به نظر میرسد و برای شیر خوردن بیدار نمیشود.
- سر و پشت خود را قوس میدهد یا عجیب رفتار میکند.
- آرام نمیشود و گریه میکند.
- تب دارد و استفراغ میکند.
راهکارهای خانگی درمان زردی نوزاد
1. به طور منظم و به دفعات زیاد به نوزاد شیر بدهید.
اگر نوزاد کوچکتان زردی دارد، مرتب به او شیر بدهید. شیر دادن مکرر به کودک به دفع بیلی روبین از جریان خون او و دفع آن از طریق مدفوع و ادرار کمک می کند. نوزادان مبتلا به زردی زیاد می خوابند و به همین دلیل ممکن است شیر کمتری بخورند. اگر نوزاد شما زردی دارد، او را در فواصل منظم بیدار کنید تا به او غذا بدهید. اینگونه نوزاد دچار یبوست نیز نخواهد شد.
همچنین، مادران هنگام شیر دادن به نوزاد خود باید از رژیم غذایی سالم استفاده کنند. وعده های غذایی تازه، مغذی و متعادل می توانند این امر را تضمین کنند. بنابراین رژیم غذایی مادر باید شامل سبزیجات برگ سبز، مقداری غذاهای دریایی با سطح جیوه کم در هفته، غذاهایی با چربی های سالم، دانه ها، آجیل، میوه ها، گوشت خوب پخته شده و مقدار مناسب نشاسته و تغذیه ی غنی از فیبر را شامل شود.
یکی دیگر از مواردی که می تواند به کاهش سطح بیلی روبین خون نوزاد و یا درمان زردی نوزاد کمک کند، تماس پوست به پوست مادر و نوزاد است. این امر به شروع شیردهی مادر و تنظیم برنامه شیردهی کمک می کند، که به نوبه خود برای کاهش سطح بیلی روبین مفید است.
2. در روز نوزادتان در معرض نور خورشید قرار بگیرد.
اگر نوزادتان به زردی مبتلا شد، سعی کنید روزانه دقایقی در معرض دریافت نور خورشید قرار بگیرد. با این حال، مراقب باشید که کودک مستقیم و به مدت طولانی زیر نور آفتاب نباشد و پرتوهای مایل خورشید را دریافت کند. اشعه خورشید به کاهش محتوای بیلی روبین در خون و درمان یرقان کمک می کند.
3. نوزاد را به طور منظم ماساژدهید.
یک مطالعه نشان داد که ماساژ روغن های تسکین دهنده همراه با مدتی زمانی در زیر نور ملایم صبحگاهی هر روز می تواند دفعات اجابت مزاج را در نوزادان بهبود بخشد و با کاهش گردش خون روده ای به دفع بیلی روبین کمک کند.
4. از مکمل ها استفاده کنید.
نوزادان مبتلا به زردی باید در مقایسه با نوزادانی که چنین مشکلاتی ندارند، بیشتر تغذیه شوند. اگر شیر شما برای نوزادتان کافی نیست، می توانید به او شیر خشک بدهید. مصرف ناکافی شیر منجر به کم آبی و اجابت مزاج کمتر در نوزاد می شود و در نهایت منجر به کاهش دفع بیلی روبین از بدن می شود.
گاهی ممکن است نوزاد تازه متولد شده به دلیل نوشیدن شیر مادر دچار زردی شود. تصور می شود که برخی از مواد شیمیایی موجود در شیر مادر باعث زردی هستند، اما معمولاً یک وضعیت بی ضرر است که خود به خود برطرف می شود. مادران معمولاً مجبور نیستند شیردهی را قطع کنند.
آیا احتمال زردی در بعضی نوزادان بیشتر است؟
بله، آنهایی که…
- آن هایی که خواهر یا برادرانی دارند که در نوزادی یرقان داشته اند
- نوزادانی که در زمان تولد دچار خونمردگی شده اند
- نوزادان نارس، چرا که کبد آن ها توانایی دفع بیلی روبین را ندارد
- قومیت آسیای شرقی
- آن هایی که دچار اختلال ژنتیکی خاصی هستند
- آن هایی که دچار بیماری خاصی مثل کم کاری تیروئید و یا کیستیک فیبروز هستند
در این کودکان احتمال زردی بیشتر گزارش شده است.
برای اطلاعات بیشتر در زمینه انواع گریه نوزاد میتوانید این مقاله از شاد آموز را بخوانید.
عوارض زردی نوزاد
اگر شدت زردی در نوزاد بالا باشد و میزان زردی کودک به سرعت بیشتر شود و والدین او سریعا به پزشک مراجعه نکنند، احتمال اینکه زردی باعث آسیب رسیدن به مغز نوزاد شود، وجود دارد.
زردی می تواند در بعضی از مناطق مغز نفوذ کند و انواع مشکلات مغزی مثل فلج مغزی را به وجود بیاورد.
اگرچه زردی بیماری شایعی است و در اکثر نوزادان رخ می دهد ولی اگر به موقع درمان نشود، می تواند در درصد کمی از افراد مشکلاتی به وجود بیاورد.
اکثر نوزادان با زردی متولد می شوند و به ندرت نیاز به درمان بیمارستانی دارند. در عرض یک یا دو هفته، زردی نوزاد به خودی خود درمان می شود. برای زردی خفیف می توانید از داروهای خانگی (البته پس از مشورت با پزشک) کمک بگیرید. اما اگر سطح بیلی روبین همچنان در حال افزایش است، باید فورا نوزاد خود را نزد پزشک ببرید. هیچ دلیلی برای نگرانی وجود ندارد اگر کوچولوی شما به آن مبتلا شد. با این حال، زردی نوزاد نباید بدون درمان رها شود.
مقاله اگزمای نوزاد برای مادرانی که نگران اگزما در نوزاد خود هستند، اطلاعات کاملی در این رابطه در اختیارتان قرار میدهد.
به یاد داشته باشید که زردی نوزاد شایع است و بروز مشکلات جدی در پی آن نادر است! اما در صورت نگرانی با پزشک خود تماس بگیرید. همیشه مراقبت کردن بهتر از افسوس خوردن است. نظرات و سوالات خود را در این مورد در قسمت دیدگاه با شادآموز در میان بگذارید.
شادآموز را در اینستاگرام دنبال کنید:
منبع:
nhs
مرسی از مقاله خوبتون بابت زردی نوزاد