مدت زمان مطالعه: 12 دقیقه
هنر یکی از راه هایی هست که میشه با آن با تمام مردم دنیا ارتباط برقرار کرد، فرد میتونه از احساسات و عواطفش با زبان هنری بگه و اینطوری تمام انرژی و حرفهای ناگفته خودش رو تخلیه کنه. نقاشی یکی از راه هایی است که میتوان به درون کودک پی برد و اگر مشکل یا مسئله ای باشد که کودک را ناراحت یا نگران میکند، در نقاشی کودک میتوان فهمید.
تحلیل نقاشی کودک
کودکان به نقاشی و خلق اثر جدید علاقه زیادی دارند. نقاشی کشیدن یکی از بهترین راه ها برای تخلیه احساسات و هیجانات کودک هست و میشه از طریق اشکالی که کودک به طور ثابت در نقاشی هاش کشیده و یا رنگهای غیرمعمولی که در اونها استفاده کرده به هیجانات و ناگفته های درونی او پی برد. روانشناسی و تفسیر نقاشی های او میشه از استعدادها و نبوغ کودک و افکارش با خبر شد. در این مقاله با بعضی از فواید و معنای بعضی از نقاشی هایی که کودکان به طور متداول میکشند، آشنا میشیم.
برخی ویژگیهای کلی نقاشی های کودکان
نقاشی کودکان در فرهنگهای مختلف معانی متفاوتی داره. در فرهنگهای متفاوت استراتژی و توجه به جزییات هم در نقاشی کودکان فرق میکنه. در بعضی از فرهنگها به نقاشی کودکان اهمیت زیادی داده نمیشه و طبعا به معانی اون هم توجهی نمیشه. اما در بسیاری از فرهنگها، نقاشی کشیدن یک راه ارتباطی محسوب میشه. روانشناسان معتقدند، کودکانی که نقاشیشون بهتره از هوش عاطفی بیشتری برخوردارند. همچنین در کل کودکانی که نقاشی میکشند و امکانات نقاشی برای اونها فراهم هست، بچه های خوشحالتری هستند. آنها ترس و آرزو و درد و خواسته هاشون رو از طریق نقاشی بیان میکنند.
آثار هنری و نقاشی هاشون نشون دهنده شخصیت اونهاست. بچه ها ابزار نقاشی رو به طور تصادفی انتخاب نمیکنند و هر کدوم از ابزار معنی خاصی دارند. ضخامت مدادی که انتخاب کردند و اندازه ورقی که قصد دارند روی اون نقاشی بکشند نشون میده که کودک چه نوع شخصیتی داره. هرچه ورق انتخابی بزرگتر باشه به این معنی هست که کودک قصد داره بیشتر خودش رو نشون بده در حالیکه هرچه کاغذ کوچکتر باشه نشون میده کودک رضایت بیشتری داره.
شروع به نقاشی در کودک و خط خطی کردن
کودک چگونه شروع به نقاشی میکند؟
کودک از یکسالگی میتونه مداد دستش بگیره و شروع کنه به خط خطی کردن. در این مرحله هیچ واقع گرایی در تصاویر وجود ندارد. شاید به نظر برسد که چیز خاصی در تصویر وجود ندارد اما گاهی اوقات کودکان در نقاشی های خود “واقع گرایی مستحکم” ایجاد می کنند و این بدان معناست که ممکن است کودک با خط خطی های خود تصویری شبیه ماشین و یا خانه کشیده باشد. به مرور و با افزایش توانایی هاش میتونه اشکال هندسی مثل دایره و مثلث رو بکشه و بعد از اون از حدود 4 و 5 سالگی به بعد میتونه اشکالی که در ذهنش داره رو روی کاغذ بیاره و بصورت نقاشی ساده پیاده سازی کنه.
برای درک بهتر کودکان و توانایی برقراری ارتباط بهتر با آنها، میتوانید مقاله ی چگونگی طرز فکر کودک از شاد آموز را بخوانید.
در این مرحله کودک هرچیزی که با چشم خودش ببینه بر روی کاغذ پیاده میکنه و در پایان اونها موارد خاصی که خودش تمایل داره رو اضافه میکنه و همون مفهومی رو میکشه که در ذهنش هست. ممکنه برای اینکار از رنگهای مختلف و عجیب استفاده کنه. به طور مثال از رنگ سیاه برای خورشید استفاده کنه که همه این رنگها و اشکال میتونند از نظر روانشناسی نقاشی کودک معانی مختلفی داشته باشه. در این سن طراحی های پیشرفته وجود داره. نقاشی ها جزییات بیشتری دارند و واقع گرایی بیشتری دارند.
کشیدن مفاهیم توسط کودک
نقاشی مهارتهای زیادی رو در کودک تقویت میکنه و باعث رشد خلاقیت و دست ورزی کودک میشه. کودکان در ابتدا برای نقاشی کردن نیازی به آموزش ندارند و به صورت ذاتی میتونند از روی اشکال مختلف کپی کنند. نقاشی میتونه کودک رو ساعت ها سرگرم کنه و نیازی به تهیه ی اسباب بازی های متنوع نیست و یا بهانه گیری های کودک در زمانهایی که از بازی کردن خسته میشود، را با نقاشی میتوان خیلی کمتر کرد. در ادامه به فوائد نقاشی و یادگرفتن اون توسط کودک میپردازیم.
فواید نقاشی کشیدن کودکان
کودک با نقاشی کشیدن میتونه دنیای زیبایی رو تجربه و خلق کنه. نقاشی فایده های زیادی داره. یکی از اونها افزایش اعتماد به نفس کودک هست. کودک با نقاشی هاش نشون میده که میتونه اشکال رو به تنهایی بکشه و راهی برای گفتن حرفهاش داره. در نتیجه تحسین کودک هنگامی که نقاشی کشیده باعث میشه تا کودک حس مفید بودن داشته باشه. فایده دیگر نقاشی این هست که میتونن بهتر تصمیم بگیرند. تصمیم بگیرند که چه چیزی بکشند، از کجا شروع کنند و با چه روش و راهی مفهومشون رو برسونند. همینطور کودکان میتونند با کشیدن اون چیزی که تو ذهنشون هست استرس ها و ترس هاشون رو بیان کنند و طبعا در کاهش استرس کودک نقش داره.
کودک هنگامی که نقاشی میکشه باید مداد یا قلم رو در دستش بگیره. این کار باعث میشه که توانایی دستشون بیشتر بشه و همچنین هماهنگی بین چشم و دستشون بیشتر بشه که این مورد در توانایی هاشون برای ورود به مدرسه و انجام تکالیف در آینده کمکشون میکنه.
کودکان در سن 5 و 6سالگی سوالهای بیشماری براشون پیش میاد و به طبع اون علاقه به صحبت کردن هم پیدا میکنند. یکی از راه های گفت وگو درباره نقاشی های کودک این هست که در پایان نقاشی، از کودک بپرسید که داستان نقاشی او چیه و او برای شما داستان تعریف کنه. میتونید در حین تعریف کردن داستان از او سوال بپرسید یا اگر اشتباهاتی در افکارش وجود داره اونها رو اصلاح کنید.
یکی دیگر از فواید نقاشی این هست که کودک میتونه بین حجم و اندازه افراد و اشیا در نقاشی هماهنگی ایجاد کنه و توانایی هایی بصری او افزایش پیدا کنه. همچنین نقاشی باعث افزایش تخیل کودک میشه و کودک میتونه با استفاده از تصوراتش افراد خیالی یا داستان های خیالی برای خودش بسازه و نقاشیشون رو بکشه. بعد با همون شخصیت ها داستانش رو گسترش بده. حتی میتونه نقاشی های سریالی بکشه و با اونها یک کتاب بسازه.
تحلیل نقاشی کودکان
امروزه بسیاری از عواطف کودکان رو میشه از نقاشی هاشون فهمید چراکه بچه ها عواطفشون رو با زبون نقاشی بیان میکنند. در ادامه قصد داریم بعضی از اشکالی که کودکان میکشند رو تحلیل کنیم.
طراحی یک شخصیت در اندازه بزرگ نشونه پرخاشگری است اما اگر کودک شخصیت رو کوچک بکشد نشونه احساس بی کفایتی و شرم و ترس و افسردگی است. یا اگر در کشیدن شخصیتها سر فرد رو بسیار بزرگ بکشه، نشون از مغرور بودن کودک هست بچه های معمولی سر رو متناسب با بدن میکشند.
کودکانی بیشتر صحبت میکنند تهاجمی هستند و دهان شخصیت رو باز میکشند. کودک اگر حس کنه در حال کنترل شدن هست چشم های شخصیت رو بزرگ میکشه اما اگر کوچک بکشه نشون از ضعف و احساس وابستگی و یا اگر چشم شخصیت حذف بشه نشون از عدم تمایل به حضور در جامعه هست.
بزرگ کشیدن بینی تاکید بر پرخاشگری کودک هست و کودکان اگر گردن شخص رو بلند بکشند به این معنی هست که در دستیابی به خواسته هاشون سختی میکشند. کودکانی که مشکل دارند گردن رو به طور کامل حذف میکنند.
تفسیر رنگهای نقاشی کودک
تفسیر رنگها در نقاشی کودک
در رنگهایی که کودک استفاده میکند هم معانی زیادی وجود داره. همچنین محتوا، خطوط و اندازه‌ها نیز هر یک گویای مطالب ویژه ای هستند. البته زمینه‌های فرهنگی و علایق کودک نیز در این زمینه تاثیرگذار است. به طور کلی مفهوم هر یک از رنگها با توصیف‌های زیر مشخص شده است که در تفسیر نقاشی کودکان می‌تواند کمک کننده باشد.
با کمال تعجب تفاوت هایی در تفسیر نقاشی های دختر بچه ها و پسر بچه ها وجود دارد. دختران علاقه مند به کشیدن تصاویری از قبیل گل و قلب هستند، در حالی که پسرها علاقه مند به کشیدن جعبه ها و خطوط پیچیده و با زاویه هستند و به طور کلی، جنسیت کودکان، تاثیر زیادی در تمایلات آن ها در نقاشی هایشان دارد و علاوه بر این، محققان بر این باورند که دختران در مقایسه با پسران تمایل به استفاده از رنگ های بیشتری در نقاشی های خود دارند. دختران علاقه مند به استفاده از رنگ های گرم تر ( مانند صورتی ) و پسران علاقه مند به استفاده از رنگ های سرد تر (مانند آبی) هستند.
سیاه و سفید: بیانگر ترس، اضطراب، ناامیدی و غم
قهوه‌ای: نشانگر مقابله در برابر فشار والدین برای نظافت
بنفش: بیانگر تمایل به تضاد و گاهی اضطراب
آبی: نشانگر کودکان درونگرا و رنگ صلح و آرامش
سبز: رنگ طبیعت و نیاز به جلب توجه در کودکان یا تمایل کودک به برقراری ارتباط با دیگران
قرمز: پرانرژی بودن و روحیات کودکان برونگرا
زرد: رنگ شادی و نشانگر خوشبینی و مثبت اندیشی کودک و تمایل به مشارکت با دیگران
صورتی: رنگ صلح و تمایل به برقراری تعادل در زندگی و روابط اجتماعی
خاکستری: رنگی خنثی هست و معنی خاصی نداره.
تفسیر اندازه ها در نقاشی کودک
اندازه تصاویر نقاشی شده هم معانی خاصی هست. به طور مثال نکشیدن دستها نشانگر ترسو بودن است و اغراق در اندازه دستها هم به عنوان نماد تهاجمی بودن هست. کشیدن پاها در اندازه های کوچک نشونه عدم احساس امنیت هست.
اندام های بزرگ، بدون گردن و عدم تقارن اندام ها: نشونه کودک تحریک شده
ابر، باران، پرنده، چهره هایی بدون چشم: کودک مضطرب
افراد دارای قد کوتاه، بدون بینی و یا دهان ، جثه های ریز و بازوهای چسبیده به تنه بدن: کودک خجالتی
دست ها و دندان های بزرگ، بازوهای بلند، چشم های متقاطع: کودک عصبانی
چهره هیولا، سرها کوچک، بدون دست، عدم تقارن صورت: کودک ناامن
نقاشی آدم
نقاشی آدم
کودکان شکل آدم رو زیاد در نقاشی هاشون میکشند. اگر در کل اگر کودک آدم متعادل و نرمالی کشیده باشه، نشون دهنده این هست که کودک فرد سازگاری هست. اما اگر آدمی که کشیده نرمال و عادی نباشه و ایرادات عجیب داشته باشه، به معنی این هست که کودک ناسازگار هست. البته باید توجه داشته باشیم که کودک با توجه به سن و تجربه در نقاشی میتونه نقاشی هاش رو بی نقص تر بکشه.
ایرادهای کودک باید در بسیاری از نقاشی هاش تکرار بشه و به طور مداوم در نقاشی هاش دیده بشه و با یکی دوبار دیدن ایراد در شکل و مدل اشکال نمیتونیم بگیم که حتما کودک ایرادی داره یا مفهوم خاصی داره. شاید قصد کودک تنها امتحان کردن مدل های گوناگون و رنگهای مختلف بوده باشه.
نقاشی بدون دست
آدمهای بدون دست و پا
اگر در نقاشی کودک کودک آدم ها رو بدون دست و پا بکشه به معنی این هست که او به خودش کمتر اهمیت میده و احساس امنیت نمیکنه. کودکانی که آدم رو بزرگ بکشند و بقیه اجزای نقاشی رو خیلی کوچکتر بکشند به این معنی هست که کودک فرد زود رنجی هست و خودش رو مورد ستم حس میکنه.
تفسیر نقاشی خورشید
خورشید در نقاشی کودک نماد پدر است. خورشید معمولا در نقاشی‌های بیشتر کودکان دیده میشود. تصویر خورشید بیانگر امنیت، خوش حالی، گرما، قدرت و به نظر بعضی پژوهشگران نماد پدر مطلوب است. وقتی رابطه پدر و کودک خوب است، خورشید به طور کامل و در حال درخشیدن نمایش داده میشود. وقتی خورشید در پشت کوه ناپدید است و یا به صورت قوسی در افق دیده میشود این رابطه مطلوب نیست. همچنین اگر کودک از پدرش هراس داشته باشد، خورشید به رنگ قرمز تند یا سیاه ترسیم میشود.
نقاشی خانه
نقاشی کودک کشیدن خانه توسط کودک بسیار تکرار میشه. خانه پناهگاه انسان است کودک در خونه باید حس آرامش داشته باشه. در ابتدا خانه ها با یک مربع و یک مثلث بالای اونها کشیده میشوند. خانه ها دارای پرده های رنگی و باغچه و گل و درخت هستند. به عنوان مثال کودکی که دیوارهای خونه رو بلند بکشه و خونه رو دورافتاده و منزوی بکشه، به این معنی هست که کودک خجالتی هست و بسیار به مادرش وابسته است.
نقاشی درخت
نقاشی درخت
درختها تا قبل از 5 سالگی با تنه بلند کشیده میشوند. اما اگر از 5 سالگی به بعد هم تنه درختان بلند و سر به فلک کشیده باشند نشون دهنده این هست که کودک تمایل داره به دنیای کوچکی برگرده و یا دچار بیماری های عصبی هستند. اگر تنه درخت رو کوتاه بکشه، نشون دهنده جاه طلبی و بلندپروازی کودک هست. کج کشیدن تنه درخت نشون دهنده عدم ثبات کودک هست. درباره شاخه های درخت هم اگر منظم کشیده بشه نشون دهنده این هست که کودک کمتر به تمایلاتش متکی هست و بیشتر به نتیجه گیری های منطقی میپردازه.
در مقابل اگر شاخه های درخت درهم تنیده و بی نظم باشه نشون میده که کودک در خود فرو رفته است و تمایلی به انجام هیچ تغییری در خودش یا کارها و تصمیماتش نداره.
همانطور که گفته شد از نقاشی های کودک میتونیم چیزهای زیادی بفهمیم اما با یکبار دیدن چیزهای عجیب در نقاشی کودک نمیتونیم بگیم که کودک بی شک مشکلی داره. بلکه میتونیم با پرسیدن داستان شخصیت های نقاشی و شنیدن اونها بفهمیم که دقیقا منظور کودک از کشیدن رنگهای عجیب یا اندازه های نامتناسب در نقاشی هاش چیست؟ ولی میتونیم به قطع بگیم که کودکانی که نقاشی هاشون بهتره، هوش بیشتری هم دارند و بهتره که نقاشی کشیدن رو از سنین پایین با کودک کار کنیم. برای مطالعه مقالات بیشتر میتونید به وبسایت مرکز پیش دبستانی شادآموز سر بزنید.
شادآموز را در اینستاگرام دنبال کنید:
این تحلیل نقاشی خیلی شیوه خوبیه مشکل بچم مشخص شد مرسی
با این تحلیل‌هایی که شده فقط به این نتیجه میشه رسید که همه‌ی کودکان مشکل دارند. مطلبی که گذاشتید حاصلی جز ناامیدی برای والدین ناآگاه و برچسب‌های مختلف بر روی کودکان ندارد.
همراه عزیز شادآموز سلام
هدف از اطلاعات ارائه شده صرفا آشنایی با برخی از معانی المان‌های نقاشی است اما تفسیر نقاشی کودک دارای شرایط خاصی است و هر نقاشی که از کودک میبینیم با وجود داشتن برخی از المان‌های مطرح شده در مقاله قابل تفسیر نیست.
به علاوه متخصص روانشناسی با نگاه سیستمی و جمع آوری اطلاعات از والدین، گرفتن شرح حال، مشاهده خلق و عاطفه کودک در بازی و انجام مصاحبه بالینی از نقاشی کودک به عنوان یک ابزار سنجش فرافکن در جهت تکمیل اطلاعات خود استفاده میکند و هیچگاه صرفا بر مبنای یک نقاشی تشخیص نمی‌گذارد.