مدت زمان مطالعه: 8 دقیقه
به طور معمول مهارتهای حرکتی نوزاد از بالا به پایین رخ می‌دهد، یعنی نوزاد ابتدا کنترل سر خود، سپس بالاتنه و پس از آن کنترل پایین تنه را به دست می‌آورد. الگوی معمول حرکتی عبارت است از غلت زدن، نشستن، چهار دست و پا رفتن، ایستادن، راه رفتن و توانایی بالا رفتن است. در مقاله ی مراحل رشد فیزیکی نوزاد می توانید درمورد این مراحل بیشتر بدانید. تاخیر رشد نوزاد مسئله مهمی است که همواره والدین باید به آن توجه داشته باشند. اگر شما هم نگران تاخیر در رشد فرزند دلبندتان هستید تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
تاخیر رشد به چه معنی است؟
اصطلاح تأخیر در رشد جسمانی یا حرکتی زمانی استفاده می‌شود که کودک در ماه‌ها و سال‌های اول زندگی به نقاط عطف رشد فیزیکی دست نیافته است (مقاله ی مراحل رشد طبیعی نوزاد را بخوانید). این تاخیرها می‌توانند نشانه‌ای از موارد جدی‌تری باشند، بنابراین مشورت با پزشک ضروری است.
مهارتهای رشد کودکان در پنج حوزه اصلی شکل می‌گیرد، که باید در هر سن به شکل ویژه‌ای رشد کنند و شادآموز در مطالب خود به هر یک از آنها به طور جداگانه خواهد پرداخت:
- مهارتهای شناختی (یا تفکر) شامل توانایی تفکر، یادگیری و حل مشکلات. مقاله ی مراحل رشد شناختی کودک را بخوانید.
- مهارتهای اجتماعی و عاطفی شامل توانایی کنار آمدن با دیگران، برقراری ارتباط بین نیازها و نشان دادن و بیان احساسات.
- مهارتهای گفتاری و زبانی شامل توانایی استفاده و درک زبان. جدول مراحل رشد زبان را بخوانید.
- مهارتهای حرکتی ظریف و درشت توانایی هماهنگی ماهیچه های کوچک و بزرگ برای کشف جهان.
- فعالیت‌های روزمره زندگی: توانایی مدیریت کارهای روزمره.
هنگامی که والدین برای اولین بار متوجه علائم تاخیر رشد فیزیکی نوزاد می شوند، ممکن این نگرانی ها را داشته باشند:
- به نظر می رسد فرزند من آنطور که باید رشد نمی کند.
- فرزندم در نحوه حرکاتش بسیار خشک و ناراحت به نظر می رسد.
- فرزندم مثل یک عروسک پارچه ای ضعیف و شُل است.
- فرزندم وقتی با همسالانش بازی می کند با بچه های هم سن و سال هماهنگ نمی شود.
- به نظر می رسد کودک من خیلی زود خسته می شود.
اگر این نگرانی ها آشنا به نظر می رسند، باید با پزشک اطفال فرزندتان در مورد علائم تاخیر رشد فیزیکی صحبت کنید.
علائم تاخیر رشد حرکتی چیست؟
معمولا تاخیر در رشد کودکان با مهارتهای حرکتی شروع می‌شود یا از همه واضح‌تر و قابل تشخیص تر است. از این رو، بررسی این علائم در کودکان در سال اول رشد اهمیت زیادی دارد.
- تاخیر در غلت زدن، نشستن یا راه رفتن
- ناتوانی در کنترل سر و گردن
- سفتی یا شل شدن عضلات
- تأخیر در گفتار (عوامل موثر بر رشد زبان)
- مشکل بلع
- حالت بدن لنگ یا ناهنجار
- اسپاسم عضلات
علائم و نشانه‌های تاخیر در رشد فقط شامل دوره نوزادی و مهارتهای حرکتی نمی‌شود. عدم مطابقت با مراحل رشد در سنین بالاتر نیز می‌تواند نشانه‌ای برای نیاز به مراجعه و درمان باشد، نشانه‌هایی از جمله:
- یادگیری و رشد آهسته‌تر از سایر کودکان هم سن و سال
- مشکل در برقراری ارتباط یا معاشرت با دیگران
- نمرات پایین‌تر از میانگین در آزمون‌های بهره هوشی
- مشکل در صحبت کردن یا دیر صحبت کردن
- داشتن مشکل در به خاطر سپردن چیزها
- ناتوانی در درک پیامدهای اقدامات
- اشکال در حل مسئله یا تفکر منطقی
- اشکال در یادگیری در مدرسه
- ناتوانی در انجام کارهای روزمره مانند لباس پوشیدن یا استفاده از دستشویی بدون کمک
تشخیص تاخیر در رشد نوزاد
تشخیص به موقع سهم زیادی در درمان دارد. برخی از والدین صرفاً به مهارتهای حرکتی عمده نوزاد، شامل غلت خوردن، چهار دست و پا رفتن یا راه رفتن حساس هستند و با کمی تاخیر نگران می‌شوند. این در حالی است که توصیه می‌شود به مهارتهای حرکتی ظریف و سفت نبودن عضلات بدن نوزاد نیز دقت شود.
توانایی برداشتن اسباب بازی از روی زمین، توجه به صداها، توانایی فهم کلمات و تلاش برای ارتباط با غان و غون کردن و تقلید صدا همه جزء مهارتهای رشد نوزاد به حساب می‌آیند که توجه به آنها سهم مهمی در بررسی روند رشد نوزاد دارد. بنابراین، توصیه می شود والدین جدول زمانی کسب مهارتهای شناختی و حرکتی را از پزشک متخصص اطفال دریافت کنند (در شاد آموز هم میتوانید بخوانید) و رشد نوزاد خود را زیر نظر داشته باشند. توجه داشته باشید که تاخیر رشد در نوزادان نارس طبیعی است و آنها ممکن است با کمی فاصله به مهارتهای تکاملی نوزادان همسن خود برسند.
علل تاخیر تکاملی نوزاد
تاخیر رشد کودک صرفا یک دلیل مشخص ندارد. گاهی نمی‌توان علت مشخصی را برای این مشکل در کودک یافت. اما عوامل شناخته شده می‌توانند قبل از تولد، در حین تولد و پس از تولد در این مسئله دخیل باشند، از جمله:
- شرایط ژنتیکی یا ارثی مانند سندرم داون
- اختلالات متابولیک مانند فنیل کتونوری (PKU)
- ضربه به مغز، مانند سندرم نوزاد لرزان مقاله ی ضربه به سر نوزاد را بخوانید
- ضربه‌های روانی اجتماعی شدید، مانند اختلال استرس پس از سانحه
- قرار گرفتن در معرض برخی مواد سمی مانند قرار گرفتن در معرض الکل قبل از تولد یا مسمومیت با سرب
- برخی از عفونت‌های بسیار جدی
- محرومیت از غذا
- نبودن در محیط اجتماعی ( مقاله ی روابط اجتماعی نوزاد را بخوانید)
روش‌های درمان تاخیر رشد نوزاد
هیچ گونه درمان قطعی برای تاخیر در رشد وجود ندارد، اما برخی از درمان‌ها به نواقص خاصی در رشد کودک می‌پردازند و می‌توانند به کودک کمک کنند که زودتر فاصله خود را با همسالان کمتر کنند. این روش‌های درمانی عبارتند از:
- فیزیوتراپی کودک
فیزیوتراپی اغلب برای کودکانی مناسب است که دچار تاخیر در مهارتهای حرکتی درشت هستند. - کار درمانی
این روش درمانی می‌تواند به بهبود و تقویت مهارتهای حرکتی ظریف و پردازش حسی کمک کند. - گفتار درمانی
گفتار درمانی به طور معمول برای حل مشکلات در زمینه درک و تولید زبان و صداهای گفتاری استفاده می‌شود. - آموزش ویژه دوران کودکی
این روش باعث تقویت مهارتهای رشد اولیه از جمله مهارتهای بازی می‌شود. - رفتار درمانی
این روش درمانی ممکن است در کودکانی استفاده شود که دچار مشکلات رفتاری موثر بر رفتارهای مناسب اجتماعی هستند.
برخی سوالات متداول درباره تاخیر در رشد نوزاد
اگر کودکم در سن خاصی فعالیتی را نتواند انجام دهد، آیا به این معنی است که او دارای تاخیر رشد فیزیکی است؟
احتمالاً نه، اما باید حتما بررسی شود. معمولاً کودکی که در انجام برخی فعالیت‌ها دیر می‌کند، به بچه‌های دیگر می‌رسد. اما همیشه دیر رسیدن به مراحل رشدی نشانه اختلال رشد کودک نیست. تشخیص این علائم تاخیر رشدی و شناخت راه درمان آن در اسرع وقت به کودکتان کمک می کند مراقبت های لازم برای رشد و تکامل را دریافت کند.
فرزند من 4 ماهه (یا بزرگتر) است. وقتی او را در حالی که پاهایش روی یک سطح سفت قرار می گیرد، با سینه اش نگه می دارم، او نمی تواند وزن خود را تحمل کند. او نمی تواند به پاهایش فشار بیاورد یا بپرد.
در ویزیت بعدی فرزندتان با پزشک اطفال در مورد آن صحبت کنید. کودکان با سرعت های متفاوتی رشد می کنند، بنابراین ممکن است چیزی برای نگرانی وجود نداشته باشد. اما باید این موضوع را با پزشک اطفال در میان بگذارید.
فرزند من نارس (قبل از هفته 37 بارداری) به دنیا آمد. آیا با دیدن تاخیرهای رشدی او باید منتظر بمانم تا او بزرگتر شود یا با دیدن نشانه ها نگران تاخیرهای رشد جسمانی اش باشم؟
اگر کودک شما نارس به دنیا آمده است، این را بدانید که کودک شما ممکن است دیرتر از سایر کودکان هم سن رشد کند. به عنوان مثال، اگر فرزند شما 2 ماه زودتر به دنیا آمده باشد، ممکن است 14 ماه قبل از رسیدن به نقاط عطف برای یک کودک 12 ماهه متولد شده باشد. با پزشک اطفال در مورد آنچه از رشد جسمانی کودک خود انتظار دارید صحبت کنید تا نظر متخصص کودک را نیز در این زمینه بدانید.
فرزند من 4 ماهه (یا بزرگتر) است و نمی تواند هنگام نشستن سر خود را نگه دارد. برای مثال، اگر او به پشت دراز کشیده باشد و من دستانش را بگیرم تا به او کمک کنم بنشیند، سرش را نمی تواند نگهدارد و عقب می ماند.
در ویزیت بعدی فرزندتان با کودک باید در مورد آن با پزشک اطفال صحبت کنید. کودکان با سرعت های متفاوتی رشد می کنند، بنابراین ممکن است چیزی برای نگرانی وجود نداشته باشد. اما مهم است که این موضوع را با پزشک متخصص اطفال کودک خود در میان بگذارید. به تصویر زیر نگاه کنید:
مقالات مرتبط:
عوامل موثر بر رشد جسمانی نوزاد
جمع بندی
درک می‌کنیم که اطلاع از تاخیر رشد نوزاد برای والدین ترسناک است. با این حال، به یاد داشته باشید که در بیشتر موارد مسئله فقط مربوط به تفاوت‌های فردی بین نوزادان است. هر نوزادی با نرخ مخصوص به خود رشد می‌کند. برخی از مراحل رشد در عده‌ای از کودکان ظهور نمی‌یابد (برای مثال، چهار دست و پا رفتن) و کودک ناگهان وارد مرحله بعد می‌شود.
با این حال، بررسی تخصصی همیشه می‌تواند آرامش‌بخش باشد و جلوی مشکلات بزرگتر را بگیرد. اگر به تاخیر رشد در فرزندتان مشکوک هستید، با پزشک متخصص مشورت کنید. سوالات و نگرانی های خود را در این مورد با ما در قسمت نظرات در میان بگذارید و به سوالات دیگران پاسخ دهید. آیا چیزی در مورد مهارتهای حرکتی یا شناختی فرزندتان شما را نگران کرده است؟ آیا احساس می‌کنید فرزندتان مهارت‌هایی را که قبلا به دست آورده بود، از دست داده است؟ کدامیک از علائم تاخیر تکاملی را در او می‌بینید؟
شادآموز را در اینستاگرام دنبال کنید:
منبع:
مهارت رشدی حرکتی ایا مربوط به دیر یادگرفتن کودک در مدرسه دارد