مدت زمان مورد نیاز مطالعه: 7 دقیقه
آیا بازی در درمان کودک 2 تا 3 ساله تأثیر دارد؟
بازی، ویژگی تمام بچه ها تا سن 7 سالگی هست. اونها بیشتر رفتارهای اجتماعی، قوانین اجتماعی، لحن درست صحبت کردن و کاربرد کلمات، نقش پذیری های جنسی و… رو از بازی هاشون یاد میگیرن. بچه ها زمانی که بازی میکنن در ذهنشون دنیایی رو میسازن وبه هر اسباب بازی یا هم بازی براساس چیزهایی که تو دنیای واقعی دیدن، نقش خاصی میدن. بنابراین؛ خیلی از احساساتشون رو میشه از بازی هاشون و نوع رفتارشون با عروسکها و ماشینها فهمید.
به دلیل اینکه کودکان توانایی زیادی در گفتن اصل مشکلات و ناراحتی هاشون ندارن و نمیتونن احساسات واقعیشون رو بشناسن و تجربه کافی در به کاربردن خود مراقبی های روانی ندارن و تأثیر زیادی از برخورد والدین باهم (خوب یا بد) میگیرن، مشکلات و نوع فکر و نظرشون رو از بازی هاشون میشه فهمید و میشه با بازی های خاص و جهت دهی به بازی ها توسط متخصص (درصورت وجود مشکل) اونها رو حل کرد.
بازی درمانی برای کودکان 2 تا 3 ساله چه فایده ای داره؟
شاید با خودتون فکر کنید که کودک 2 تا 3 ساله تأثیر چندانی از محیط نمیگیره وبازی درمانی اهمیت خاصی برای کودکان در این سن ندارد. اما بهتره بدونید که کودکان از همان دوران جنینی میتونن صدای اطراف رو بشنون و تأثیر بگیرن. در این سنین، کودک با افراد مختلفی آشنا میشه و برخوردهای مختلفی از این آدمها میبینه و تمام این افراد در شکل گیری رفتار و طرز فکر کودک سهیم هستند. در نتیجه؛ انتخاب و نظارت بر بازی هم برای پیشگیری از مشکلات در آینده تأثیر داره هم برای درمان به موقع بیماری ها.
برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله ی اسباب بازی مناسب کودک 4 ساله از شادآموز را بخوانید.
ارزش و فواید بازی درمانی چیست؟
بازی راه طبیعی ای هست که به کودک اجازه میده که احساساتش رو بیان کنه و اونها رو مهم بدونه. کودک هنگام بازی، آرومه و حالت دفاعیش کم میشه و بزرگترها میتونن وارد دنیاشون بشن و به کودک نشون بدن که اونها رو به رسمیت میشناسن هم چنین قدرت بزرگسال و کودک به طور موقت، یکسان هست.
کودکان در بازی میتونن احساساتشون مثل خشم و ترس رو رها کنن و حتی مشاهده کودکان حین بازی هم به بزرگسالان کمک میکنه تا کودکشون رو درک کنند و از عواطفش باخبر بشن. فایده ی دیگر بازی و بازی درمانی این هست که به کودک اجازه میده تا نقش های مختلفی رو ایفا کنه و از این راه مهارت های اجتماعی رو در یک محیط و فضای امن تجربه کنن و یادبگیرن.
ارتباط درمانگر و کودک
درمانگر و متخصص بازی درمانی ویژگی های خاصی داره مثل اینکه کودک رو قضاوت نمیکنه، به بازی جهت درستی میده تا بتونه مشکلات رو شناسایی کنه و به احساسات و ویژگی های رشدی کودک 2 تا 3 ساله آگاه هست. در نتیجه افراد عادی نمیتونن درمانگر کودک هم باشن. چراکه بسیاری از کودکان احساسات خود را به صورت همان حس نشون نمیدن و طور دیگری بیان میکنن مثلا کودکی که از جراحی میترسه، ترس خودش رو با خشم و بدرفتاری با پرستاران و والدین نشون میده. اتاق بازی درمانی عموما اتاقی جالب و راحت هست و متخصص با رویی خوش و دوستانه به کودک خوشامد میگه و ارتباط گرم و دوستانه ای رو با کودک برقرار میکنه همچنین سوالات بازجویانه نمیپرسه و به طور غیر مستقیم اطلاعات کسب میکنه.
بازی درمانی گروهی
گاهی بازی درمانی ها بنابه صلاح دید درمانگر به صورت گروهی انجام میشه. بازی درمانی یک رابطه پویا و بین فردی هست که بین دو یا چند کودک و درمانگر انجام میشه. به این صورت که درمانگر در حین بازی، مفاهیم مورد نظرش رو از کودکان درخواست میکنه و به طور غیرمستقیم با انتخاب مواد و وسایل بازی به هدف خودش میرسه. بازی درمانی گروهی فوایدی داره که در ادامه به اونها می پردازیم.
بازی درمانی گروهی معمولا درمورد کودکانی به کار میره که اختلالات هیجانی و اجتماعی دارند. هدف این نوع درمان درکل این هست که کودکان مسئولیت پذیری، ابراز احساسات، مشارکت و کمک کردن به دیگران، احترام گذاشتن رو یاد بگیرند و همینطور عزت نفس و مهارت اجتماعیشون افزایش پیداکنه و احتمال افسردگی در آنها کمتر بشه. انجام فعالیت های گروهی باعث میشه تا قدرت رهبری در کودکان افزایش پیدا کنه و مهارت های اجتماعی هم بهبود پیداکنه. مخصوصا در کودکانی که کمرو هستند و توانایی نزدیک شدن به افراد دیگر رو ندارند و نمیتونند با کسی دوست بشوند.
بازی درمانی های گروهی میتونند به شکل انجام نمایش هایی باشند که در آن کودک یا نقش خودش در موقعیت های مختلف یا نقش در قالب دیگری رو بازی کنه. در اینصورت درمانگر میتونه با مشاهده رفتار کودک ایرادات رو اصلاح کنه و از بروز مشکلات بعدی جلوگیری کنه. این نمایش ها باعث می شوند که کودک به طور بهتری احساسات رو بروز دهد.
در صورتی که در گفت وگو کردن ممکنه به دلیل عدم درک درست احساساتشون نتونند منظورشون رو یا احساسات درست و صحیحی که تجربه کردن رو بیان کنند. نکته بعدی این هست که کودکان در بازی درمانی های گروهی میتونند افراد دیگری رو ببینند که مهارت ها رو انجام می دهند و یا ترسشون از ارتباط برقرار کردن از بین بره در نتیجه این فعالیت منفعت بیشتری برای کودک داره.
از فواید دیگرش میتونیم به این اشاره کنیم که درمانهای گروهی معمولا هزینه کمتری صرف می کنند و از نظر اقتصادی به صرفه تر هستند. همچنین مدت جلسات ممکنه کاهش چشم گیری نسبت به درمانهای انفرادی پیدا کنه درنتیجه باعث شده تا افراد به سمت درمانهای گروهی بروند.
بازی ها و اسباب بازی های رایج برای بازی درمانی کدامند؟
گفته شد که اتاق های مخصوص بازی درمانی وجود داره و کودکان تحت شرایط خاصی جذب این اتاق ها می شوند. یکی از راه هایی که باعث ارتباط کودک با اتاق بازی میشه وجود اسباب بازی های متفاوت هست.
برای بازی درمانی اسباب بازی هایی مانند چهره های اکشن، نقاب های مختلف برای فهمیدن واکنش کودکان به حالات مختلف چهره، عروسک های مختلف، لوازم هنری، مجسمه های حیوانات، آشپزخانه و موادغذایی مصنوعی، دستبند، ادوات و آلات موسیقی، سینی شن و ماسه، ماشین های اسباب بازی و… تهیه شده است که برای هرکودکی متناسب با نوع رویکرد درمان و مشکل کودک انتخاب میشه و در نهایت به کاربرده می شوند. ممکنه این وسایل به صورت غیر مستقیم و یا مستقیم به کودک داده بشه و از او بخواهند که با اونها بازی کنه. رویکرد غیر مستقیم برای سنجش خلاقیت و میزان استقلال کودک به کاربرده میشه و رویکرد مستقیم برای دعوت کودک به برقراری ارتباط و بازی با درمانگر استفاده میشه. در این رویکرد درمانگران معمولا به کودک می گویند که هدفشون از بازی چیه به طور مثال: امروز میخواهیم این عروسک رو ببریم مدرسه و استراتژی های کودک رو مشاهده کنند. همینطور ممکنه از کودک خواسته بشه تا موضوع بازی رو خودش انتخاب کنه. در کل کودک و خواسته های او محور مهم در این درمان است.
از قصه گویی هم میشه به عنوان یک بازی در درمان استفاده کرد؟
بله! کودکان در سن 2 تا 3 سالگی، میتونن عکس های کتاب ها رو ببینن و به اونها دقت میکنن. در 3 سالگی دوست دارن داستانی از عکس های کتاب بدونن و به داستان های کودکانه توجه میکنن. کودک شما در این بااینکه نمیتونه بالغانه و مفصل صحبت کنه اما میتونه مفهوم حرفها رو متوجه بشه و از آنها در بازی ها و رفتارش استفاده کنه. داستان ها میتونن درباره بدرفتاری کودکان یا انتقال فرهنگ و آشناکردن کودک با حیوانات، پدیده های طبیعی و… باشن. لحن داستان گویی و مفاهیم پنهان شده در هر داستان اهمیت زیادی داره درکنار خود داستان باید به تصاویر کتاب هم توجه کرد که خشونت رو یاد کودک نده و بتونه شخصیت های داستان رو به خوبی به کودک نشون بده.
قصه گویی زمانی میتونه یک درمان باشه که به صورت دوطرفه انجام بشه. به این معنی که درمانگر داستان را طوری بسازه که کودک بتونه در اون دخیل باشه و بعضی از قسمت های داستان رو کامل کنه. بااین روش احساسات کودک درگیر با شخصیت داستان میشه و به طور غیر مستقیم احساسات، تجربیات و علایق و خواسته هاش رو بیان میکنه.
در ادامه ی این مطلب، می توانید مقاله ی بازی و اسباب بازی مناسب کودک از شادآموز را بخوانید.
شناسایی به موقع و پیشگیری به وسیله بازی
یکی از راه هایی که به والدین کمک میکنه تا بتونن تشخیص بدن کودکشون نیاز به درمانگر داره یا خیر اینه که از مربی مهد کودک یا پرستار کودک سوال کنند. بسیاری از ناهنجاری های رفتاری از چشم پدرو مادر دور میمونه به این دلیل که اکثر والدین بیرون از خونه کار میکنند یا به دلیل مشغله های زیاد نمیتونن به تک تک رفتار های کودک در بازی نظارت و توجه کنند. اغلب والدین زمانیکه میبینن کودکشون درحال بازی کردنه اون رو تنها میذارن و به کارهای خودشون مشغول میشن. گاهی هم خانواده ها از معنی رفتار کودک آگاه نیستند و اون رو به پای بچگی یا اتفاق میگذارن. در این شرایط مربی یا پرستار یا فرد آگاه و متخصص میتونه با درنظر گرفتن نشانه های رفتاری در کودک، به خانواده اطلاع بده.
یکی از کارهایی که توسط مربی ها یا پرستاران میتونه انجام بده، نمایش با لباس مبدل هست. در این نوع نمایش مربی با لباس حیوانات، مشاغل مختلف و پدیده های مختلف و در غالب یک داستان کودکانه در کنار کودک قرار میگیره و در این شرایط کودک با اعتراض، خشم یا گریه و ترس نشانه های مربوط به ناهنجاری های درونیش رو آشکار میکنه.
اگر این کار توسط مربی متخصص در مهدکودک و در کنار سایر کودکان انجام بشه باورپذیری و تأثیر بیشتری خواهد داشت. چراکه کودک محیط را دوستانه میدونه و میتونه احساس خودش رو بروز بده. حتی اگر دلیل مشکل کودک در خانه باشد کودک ممکنه از ترس برخورد پدر یا مادر یا مراقب خود پنهان کاری کنه، اما در مهد کودک، فضای امن تری برایش فراهم میشه. نکته مهم انتخاب مهدکودک مناسب برای کودک هست که با مربی متخصص و آگاه و کلاس های امن امکان آشکار کردن عواطف کودک رو به او بده. مرکز پیش دبستانی شادآموز این شرایط رو فراهم کرده تا برای پیشگیری و شناسایی یا حتی انجام درست بازی ها بتونید به کودکتون کمک کنید.
شاد آموز را در اینستاگرام دنبال کنید:
منبع: هیوز،فرگاس پیتر،(1393)،روانشناسی بازی(کوکان،بازی و رشد)
قصه گویی هم خیلی تاثیر داره