بازی و سرگرمی مناسب کودک 1تا2 سال

مدت زمان مطالعه: 7 دقیقه

بازی و سرگرمی های مناسب کودک در نوباوگی (1تا2 سال)

آغاز پرورش بسیاری از توانایی های انسان در دوران کودکی است. پرورش قدرت تخیّل و خلاقیت نیز از دوره کودکی شکل می گیرد. از نظر فروید، منبع خلاقیت را باید در تجربیّات دوره کودکی فرد یافت. یکی از راه های پرورش و رشد خلاقیت بازی، شعر و قصه خوانی برای کودک است.

بازی وسیله ی بیان و ارتباط کودک است. بازی به کودک اجازه میدهد تا تجربیات، افکار، احساسات و تمایلاتی را که برای وی تهدید کننده است را نشان دهد و تحت کنترل خود درآورد. کودک در بازی نیازهای حسی-حرکتی خودرا برآورده می سازد و انرژی درون خودرا تخلیه می کند. این عمل باعث آرامش روحی و روانی او و در عین حال باعث پویایی رفتار خلاق او می شود.

در بازی ها کودکان احساسات خود را بروز می دهند. و می توان به احساساتشان دست یافت چرا که در حالت معمول کودکان توانایی بیان احساسات را ندارند. برای شناخت نحوه تعامل و بازی کودک باید ویژگی های سنی کودک و نحوه عملکرد او را دانست. در ادامه ی این مطلب نحوه عملکرد و بازی کودکان نوپا را بررسی خواهیم کرد.

تعریف بازی چیست؟

هر نوع فعالیتی که کودک از روی میل و رغبت و با شور و اشتیاق انجام می دهد بازی نامیده می شود. بازي یکی از مهم ترین مولفه هاي زندگی کودک است. کودکان از طریق بازي می توانند مهارت های پایه و اجتماعی را یاد بگیرند. بازي براي رشد بسیار مهم می باشد زیرا با بهزیستی عاطفی و اجتماعی و جسمانی کودکان و نوجوانان در ارتباط است. مقاله ی رشد اجتماعی کودک را بخوانید.

چهار ویژگی عمده براي بازي کودک:

1. انگیزه درونی یا محرک ذاتی: بازي فعالیتی است که کودکان انگیزه درونی به انجام آن دارند و بدون آموزش و هرگونه اجبار به سمت بازي گرایش دارند.
2. آزادانه انتخاب شدن: کودک در انتخاب نوع بازي آزاد است. اگر کودکان وادار شوند یا حتی با ملایمت زیر فشار قرار گیرند تا بازی کنند ممکن است. هیچ گاه به فعالیت تعیین شده به چشم بازی نگاه نکنند. برای مثال اگر معلم بازی را برای شاگردانش تعیین کند آنها به آن هم چون کار می نگرند. در صورتی که اگر خودشان حق انتخاب داشته باشند آن گاه همان فعالیت را نوعی بازی می نگرند.
3. واقعیت گریزی: کودکان با انتخاب اشیای غیر واقعی به جای چیزهای دیگر به اضافه عنصر خیال، فضای بازی را دلنشین می کنند. یعنی کودک واقعیات موجود را تغییر می دهد تا بتواند آنها را مطابق میل خود بسازد. مثلاً در بازی های نمادین در دوره پیش از دبستان، کودک روی یک بالش کوچک می نشیند و خیال می کند که با این اسب پرنده می تواند به هر جایی پرواز کند. این نوع رؤیاپردازی و گریز از واقعیت دنیای کودکان را به قدری جذاب می کند که بدون محدودیت از هر چیزی به عنوان نمادی استفاده می کنند تا لذت رسیدن به آنچه را فکر می کنند به دست آورند.
4. لذت بخش بودن: این ویژگی مهم ترین خصیصه بازي است که تمایل کودک را براي مشارکت در بازي افزایش می دهد. در غیر این صورت کودک نوع بازی خود را تغییر می دهد تا به بازی دلخواهش برسد.

نحوه بازی کردن کودکان نوپا چگونه است؟

کودکان در اواخر یک سالگی می توانند گذشته را تشخیص دهند و آن را بازیابی کنند. می توانند امور را طبقه بندی کنند و درباره آنچه در آینده اتفاق می افتد حدس هایی بزنند. دومین موفقیتی که کودک اندکی پس از سال اول بدست می آورد این است که می تواند با هر شئ طوری بازی کند که انگار شئ دیگری است و میتواند نقش بازی کند.

کودک در سال دوم زندگی برای اشیائی که به دهان می برد، کاربرد جدید ابداع می کند. آنان چنین وانمود می کنند که توپ مانند غذا است و فنجان مانند کلاه است یا سنگ ها را جوری می چینند که انگار هر کدام یک شکل اند. در این مواقع کودکان توانایی نمادسازی می یابند یعنی بین یک شئ و مفهومی که با خصوصیت فیزیکی شئ اندکی متفاوت است ارتباط قراردادی ایجاد می کنند.

مثلا دختر بچه ای که فنجان اسباب بازی را واقعی می داند و از آن می نوشد. یا عروسک را در تخت چوبی می گذارد که همچون کودکی است مانند خودش یا از اشیاء به عنوان استعاره کمک می گیرند مانند همان فنجانی که به سر می گذارند و فکر می کنند کلاه است.

مقاله ی دوست خیالی را در این زمینه بخوانید.

بازی های نمادی یا تقلیدی کودک

حس تقلید به طور جدي بین یک و دو سالگی ابراز می گردد. کودکان ابتدا تقلید را از پدر و مادر خود شروع می کنند. پسرها کارها و مشاغلی را تقلید می کنند که بیشتر مربوط به مردان است و دختران علاقه مندند که فعالیت هاي مربوط به مادران را تکرار کنند. (این باتوجه به نقش پذیری کودکان است و جنسیت بستگی ندارد). مانند این که پسرها دوست دارند نقش دست فروش یا مغازه دار، راننده و پلیس را بازي کنند در حالی که دخترها، که در نقش مادر و پرستار کارهایی از قبیل تمیز کردن خانه، آشپزي، شستشو و غیره را به صورت بازي انجام دهند. (این مثال بیشتر طبق عموم جامعه است، ممکن است برعکس باشد، طبق علائق و الگوپذیری کودک این بازی ها شکل میگیرد). به طور کلی تکرار رفتار ها و کارهای بزرگترها، مانند تلفن حرف زدن، نوشیدن چیزی از فنجان، نماز خواندن، بازی آماده شدن و بیرون رفتن همچون مادر یا پدر ( کفش مادر رو می پوشند و…)

در اواخر دوسالگی تغییری در کودک ایجاد می شود. در این موقع اسباب بازی خود را به جای خود در نظر می گیرند. مثلا کودک ممکن است بطری شیر خود را در دهان عروسکش بگذارد یا با تلفن اسباب بازی را در گوش عروسک بگیرد. در اینجا نقش اسباب بازی تغییر می کند و به جای اینکه صرفا سهمی در طرحواره حسی-حرکتی کودک داشته باشد در بازی که خود ابداع کرده تبدیل به عنصری نمادی می شود. علت و هدف بازی هم اکتشافی و هم سازنده است.

چند بازی مناسب کودک نوپا

1. نگاه کن، پیدا کن، مرتب کن
   در این سن نوزاد ارتباط بین اجسام و اشکال را کشف می‌کند و تفاوت و اندازه‌ها برایش معنا پیدا می‌کنند. یک جعبه که درش هم راحت باز و بسته می‌شود، مثل جعبه کفش به او بدهید و بعد نشان بدهید چطور اجسام را می‌تواند درون جعبه بگذارد و بیرون بیاورد. وقتی کودک‌تان کمی مهارت پیدا کرد، این بازی را می‌توانید با اجسام یک شکل که در اندازه‌های مختلف هستند یا رنگ‌های مختلف دارند انجام دهید و مثلا از او بخواهید اول اجسام بزرگ‌تر را درون جعبه بگذارد و بعد اجسام کوچک‌تر را.
   
   
2. مسابقه موانع
   کودک ایستادن را یاد گرفته و تلاش‌هایش را برای قدم برداشتن آغاز کرده است. با بازی موانع می‌توانید او را در قدم برداشتن تشویق کنید و به تقویت این مهارت در او بپردازید. تعدادی مانع مثل تقویم جیبی، لباس مچاله شده یا هر چیز کوچک دیگری که به اندازه قدم‌هایش باشد سر راهش بگذارید و دستش را بگیرید و او را تشویق کنید تا پا‌هایش را بلند کرده و آن طرف مانع بگذارد. یا تعدادی عروسک رنگارنگ و اسباب بازی بردارید، اولی را با فاصله کمی مقابل کودک بگذارید، وقتی برای برداشتن آن حرکت کرد، بعدی را در فاصله دورتری قرار بدهید و او را تشویق کنید برای گرفتنش جلو بیاید و بعد عروسک‌های بعدی را هم با فاصله‌های کم در طول مسیر قرار دهید تا نوزادتان برای برداشتنش جلو بیاید. توجه داشته باشید فاصله‌ها باید کم باشد، در غیر این صورت نوزاد ناامید شده و از تلاش دست بر می‌دارد. با این بازی عضلات شکم، پا‌ها و دست‌ها قوی می‌شوند و هرچه قوی‌تر باشند تلاش برای ایستادن و قدم برداشتن زود‌تر صورت خواهد گرفت.
3. آب بازی
    هر چه سبد و کاسه و اسباب بازی پلاستیکی دارید با خود به حمام بیاورید. برخی از وسایل خانه برای بازی کردن در حمام مناسب اند و کودک می‌تواند بار‌ها و بار‌ها آن‌ها را پر و خالی کرده و در حالی که سرگرم است شما هم تند و تند سر و بدنش را بشویید و حمام کردن را برای او لذت بخش کنید.
4. موسیقی، ریتم، هم آوازی
   تقلید، مشخصه بارز این سن است. شما می‌توانید با صداهای مختلف او را تشویق به تقلید کنید و آوا‌ها را به او یاد دهید. مثلا یک صدای خنده‌دار یا جالب ایجاد کنید تا او نظرش به شما جلب شود، بعد می‌بینید که او هم سعی در تقلید صدا دارد، یا عینا آن را تکرار می‌کند یا صدای جدید خودش را می‌سازد. صدا و آوای بعدی را با توجه به آوایی که او تولید کرده ایجاد کنید و منتظر تقلید او باشید. در آخر متوجه می‌شوید که با هماهنگی هم دارید صدا تولید می‌کنید. می‌توانید با این آهنگ بالا و پایین بپرید و بازی کنید. این بازی میتوانند با خلاقیت کودک شکل های متنوعی به خود بگیرد.

البته نمی توان این قضیه را فراموش کرد که کودکان زمانی تمام خلاقیت خود را در بازی پیاده میکنند که با همسالان خود بازی های مختلف را انجام داده، چالش های بازی را پشت سر بگذارند و گاها اختلاف های کودکانه هم پیدا کنند. مقاله ی دوستی با همسالان را بخوانید. در این زمان هاست که کودک می آموزد در مواقع مختلف واکنش های مناسب از خود بروز دهد.

مقالات مرتبط با این مقاله:

چگونه با کودک 1 تا 2 سال رفتار کنیم؟

کودکان در مهد و پیش دبستان شاد آموز می توانند بازی های گروهی را زیر نظر روان شناس و مربی متخصص در محیطی مناسب تجربه کنند. از اینستاگرام مادیدن کنید و شما هم بازی های پیشنهادی خود را در قسمت دیدگاه برای ما و همه ی مادران به اشتراک بذارید.

شادآموز را در اینستاگرام دنبال کنید:

منبع:
1.کتاب رشد و شخصیت کودک؛ نویسنده: پاول هنری ماسن
2.کتاب بازی درمانی؛ نویسندگان: سکینه راه پیما، محمدرضا اسدی
3.مقالات تحقیقاتی حوزه روانشناسی تربیتی ایران