مدت زمان مطالعه: 6 دقیقه
یکی از انواع اختلالات دوران کودکی مشکلات سلوک و سازگاری است. کودکان دارای اختلال سلوک در بدو تولد ممکن است بسیار بی قرار با چهره‌های ناآرام و عصبی، همواره در حال گریه و غمگین بوده و یا دچار اختلال خواب و تغذیه باشند.
این کودکان معمولاً کودکان آرامی نیستند و کنترل آنها توسط والدین و به ویژه مادر دشوار است وقتی که مادر عصبی و نا آرام است و یا مهارت های تربیتی لازم برای مقابله مناسب و سازگار با کودک خود را ندارد، رفتار ناسازگار و ناآرامی کودک بیشتر می شود.
برای درک بیشتر اختلال سلوک در کودکان با شادآموز همراه باشید.
اختلال سلوک چیست؟
ویژگی اصلی اختلال سلوک رفتارهایی است که با هنجارهای اجتماعی مغایرت دارد و حقوق دیگران را مورد تجاوز قرار می دهد.
این رفتارها به شکل پرخاشگری کودک، خشونت، توهین های کلامی و غیرکلامی، بی‌رحمی، سرقت، دروغگویی تخریب وسایل، تهدید و قلدری، غیبت مکرر از مدرسه، مشارکت فعال در درگیری‌های فیزیکی، بی بند و باری در روابط جنسی و بی رحمی نسبت به حیوانات می توان نام برد.
پرخاشگری در اختلال سلوک
- فرد مبتلا به اختلال سلوک معمولاً شروع کننده دعوا و درگیری های فیزیکی است.
- او زورگو و قلدر است و مردم را تهدید می‌کند و آنها را وادار به انجام خواسته های خود می کند.
- برای آسیب زدن به دیگران از وسایل خطرناک مثل چاقو، چماق، اسلحه، سنگ یا بطری شکسته استفاده می کند.
- سابقه آزار فیزیکی و ضربه زدن به دیگران را دارد.
- مرتکب آزار و بی رحمی به حیوانات شده است.
- در درگیری فیزیکی مشارکت داشته مثلاً سابقه اعمال خشونت آمیز و دعوای فیزیکی نسبت به فردی را داشته به همراه سرقت اموال او مثل کیف‌قاپی، درگیری فیزیکی ربودن پول و اموال یا انجام هر مدل سرقت اموال
- وادار کردن دیگران به برقراری رابطه جنسی با زور را داشته
- باعث تخریب اموال دیگران شده و صدمه جدی به دیگران وارد کرده یا باعث آتش سوزی مکانی شده
- مرتکب دروغگویی و کلاهبرداری شده
- اشیا گران قیمت مانند طلا و غیره را از فروشگاه ها سرقت کرده، جعل چک، اسکناس، اسناد و سایر کلاهبرداری ها را داشته
مقاله ی با کودکی که وسایل دیگران را برمیدارد چه کنیم؟ را از اینجا بخوانید.
نقض قوانین و مقررات اجتماعی در اختلال سلوک به چه معناست؟
- مثلاً علیرغم مخالفت والدین در سن ۱۳ سالگی شب دیر به منزل آمده یا اصلا بر نمی گردد.
- غیبت غیر موجه و مکرر از مدرسه تا قبل از ۱۳ سالگی داشته.
- در عملکرد اجتماعی، تحصیلی و یا شغلی به دلیل رفتارهای غیرعادی و ناسازگاری هایی که داشته دچار مشکل شده.
اختلال سلوک در چه سنی خودش را نشان می دهد؟
این اختلال در دو حالت مختلف خودش را نشان میدهد
- شروع در کودکی. که فرد نشانه های مربوط به اختلال سلوک قبل از ده سالگی نشان می دهد.
- شروع در نوجوانی. که فرد نشانه های مربوط به اختلال سلوک را بعد ده سالگی نشان می دهد.
احساسات در کودک مبتلا به اختلال سلوک چگونه است؟
کودکان مبتلا به اختلال سلوک احساس گناه یا اضطراب ندارد:
کودک مبتلا به اختلال سلوک قادر به پیش‌بینی اعمال خودش نیست او فاقد اضطراب و احساس گناه است و بعد از انجام عمل ناشایست خود دچار پشیمانی و احساس گناه نمی شود. همچنین او از جریمه و تنبیه و شکست درس عبرت نمی گیرد. مهربان و دل رحم نیست و ارتکاب جرم در این کودکان به طور مکرر رخ می دهد.
کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال سلوک معمولاً در مقابل دیگران پرخاشگر و قلدر هستند آنها شروع کننده دعوا بوده و به قلدری، تهدید و زورگفتن به همسالان خود می پردازند. معمولاً موجب تخریب و سرقت اموال مردم می شود یا آلت دست افراد خلافکار و سودجو برای مقاصد شخصی مثل توزیع مواد مخدر می شوند.
دچار دروغگویی، عمل نکردن به قول خود و سرکار گذاشتن و کلاهبرداری هستند و سابقه ی رفتارهای دور از هنجارهای اجتماعی مثل فرار از مدرسه، دیرآمدن به منزل، پرسه زدن در خیابان و درگیر شدن با دیگران و مشارکت با باندهای خلاف را دارند.
اختلال سلوک اگر بعد از سن ۱۰ سالگی شروع شود در مقایسه با کودکانی که در کودکی به این اختلال مبتلا شدند روابط بهتری با همسالان داشته و کمتر دچار پرخاشگری فیزیکی می شوند.
کودکان دچار اختلال سلوک نسبت به انتقاد حساس هستند و همواره دیگران را مقصر می دانند و از انجام رفتارهای نادرست خود احساس گناه و پشیمانی نمی کنند.
اختلال سلوک ممکن است باعث بروز رفتارهای نامتناسب با سن مثل مصرف سیگار، سوء مصرف مواد، الکل یا انجام رفتارهای نمایشی مثل رانندگی پرخطر شود. هم چنین شیوع این اختلال در پسران بیشتر از دختران است.
علل بروز اختلال سلوک در کودکان
به طور کلی برای مشکلات مربوط به اختلال سلوک مانند هر اختلال روانی دیگری نمی توان علت واحدی را در نظر گرفت بلکه عوامل چندگانه و تعامل بین آن ها در به وجود آمدن این اختلال ها دخیل هستند.
مشکلات سلوک حاصل عوامل ژنتیکی، یادگیری های غلط که ناشی از همانند سازی با الگوهای نامناسب درون خانواده یا بیرون از آن است مانند دوستان ناهنجار، فقدان پدر یا نقش کمرنگ او در خانواده، تضاد بین نقش های تربیتی ( مثلاً وجود پدری ضعیف و منفعل و مادر سلطه جو و یا برعکس)، ناکامی، پرخاشگری و پایین بودن آستانه تحمل، مشکلات شدید خانوادگی، مشکلات شخصیتی و روانشناختی والدین، فقر فرهنگی و اقتصادی، طلاق یا مرگ یکی از والدین، منحرف شدن کودک به سمت دوستان ناهنجار به دلیل عدم نظارت خانواده و … موجب تشکیل اختلال سلوک خواهند شد.
مقالات مرتبط:
اضطراب جدایی در کودکان 5 تا 6 سال
درمان اختلال بیش فعالی یا ADHD
چرا کودک تا سال پرخاشگری می کند؟
عوامل خانوادگی موثر در اختلال سلوک کودک
مهمترین عامل در بررسی رفتار ضد اجتماعی عوامل خانوادگی است که برخی از نظریه ها عوامل خانوادگی را در به وجود آمدن و ادامه یافتن این اختلال مرتبط می دانند. این نظریه ها بیان می کنند که معمولا این افراد دارای والدین بی تفاوت نسبت به کودک خود بوده و وقت کمتری را صرف کودک خود می نمایند و علاقه و انگیزه به آموزش آن ها نشان نمی‌دهند.
همچنین عوامل مثل وجود خشونت و پرخاشگری دائمی در خانواده، اختلاف شدید و جدایی و طلاق والدین، استفاده از روش های سختگیرانه تربیتی، فقدان نظارت بر رفتار کودک و سهل انگاری یا ناهماهنگی میان والدین از جمله این عوامل هستند.
درمان اختلال سلوک در کودک
در درمان اختلال سلوک کودکان، قبل از اینکه رفتار ناسازگار کودک یا نوجوان مورد هدف قرار بگیرد باید به اصلاح و تغییر رفتار برای درمان والدین در صورت وجود مشکلات روانشناختی یا شخصیتی اقدام کنیم.
همانطور که گفته شد معمولا خانواده ی چنین کودکانی ممکن است دچار پرخاشگری، مشکلات روانشناختی، ناهماهنگی در روش های تربیتی، روش های تربیتی سهل گیرانه یا مستبدانه و ... باشند.
بنابراین درمان های انفرادی و خانواده درمانی در صورت وجود تنش های خانوادگی به کار می رود.
همچنین برنامه برای نظارت بر رفتار و اصلاح و تغییر رفتار باید وجود داشته باشد که این ها باید در قالب قراردادهای رفتاری بین کودک و والدین و درمانگر و مدرسه انجام شود تا نتیجه مطلوب حاصل شود.
به علاوه نظارت بر روابط اجتماعی کودک و فراهم کردن زمینه برای ارتباط کودکان و نوجوانانِ مبتلا به اختلال سلوک با همسالان بهنجار، گامی مهم در برنامه درمانی به شمار می آید.
ما در پیش دبستان و مهد کودک شادآموز با ایجاد فضایی صمیمی و دوستانه برای کودکان، آموزش نحوه ی درست برقراری ارتباط ، ایجاد فضای مناسب به کودکان برای ابراز خود و جرات مندی و ارائه بازی هایی هدفمند، جهت مهارت آموزی کودکان عزیزمان تلاش می کنیم.
هم چنین شادآموز با برخورداری از متخصصانی توانمند به رشد توانایی های کودکان و توجه به نیازهای هر کودک می پردازد. اگر سوالی در زمینه ی اختلال سلوک در کودکان دارید می توانید در قسمت دیدگاه های همین پست از ما بپرسید.
شادآموز را در اینستاگرام دنبال کنید:
منبع: کتاب روان شناسی مرضی کودک بر اساس DSM5، دکتر نجمه حمید ، انتشارات ارجمند
