مدت زمان مطالعه: 9 دقیقه
تأثیر خانواده و محیط بر اجتماعی شدن کودک 2 تا 3 سال
کودکان در فضای خالی رشد نمیکنند. همه بچه ها برای یادگرفتن و آموختن در یک بستر اجتماعی و در ارتباط با بقیه آدم ها و پدیده ها و حیوانات و طبیعت رشد میکنند. در این بستر اجتماعی، خواهر و برادر، پدر و مادر، افراد فامیل، حیوانات، قوانین، طبیعت، مدرسه، تلویزیون، اینترنت و… حضور دارن. حتی رویداد ها و اتفاقاتی که در جهان رخ میده هم روی اونها تأثیر داره. پس بچه ها کم و بیش محصول عوامل اثر گذاری هستن که در اجتماع رخ میده.
به صورت جزیی تر، کودک با سه محیط سروکار داره: محیط خانواده شامل پدرو مادر، خواهر و برادر، دوستان و اقوام. محیط بیرون از خانواده : مثل مدرسه و کلاس های آموزشی و مهدکودک یا حتی محل کار پدر و مادرش. و در نهایت محیط سوم که شامل قوانین و ارزش ها و باید و نباید هایی هست که کودک اونها رو باید یادبگیره و در فعالیت های اجتماعیش به کارببره. مثل امانت داری و رازداری و صداقت و…
خانواده و اجتماعی شدن کودک
خانواده چه نقشی در اجتماعی شدن کودک داره؟
بین تمام عوامل اجتماعی و اقتصادی که روی کودک تأثیر داره، خانواده بیشترین نقش رو در یاددادن ارزش ها و قوانین و عادتها و شیوه تفکر به کودک داره. خانواده ها میتونن تک والدی باشن یعنی فقط پدر یا مادر در خانواده حضور داشته باشه یا هسته ای. که هسته ای شکل معمول خانواده هست شامل پدر و مادر و فرزندان. انواع دیگر خانواده رو هم خانواده های گسترده که به طور مثال پدر بزرگ و مادر بزرگ یا دیگر اقوام هم با اونها زندگی میکنن، خانواده هایی که طلاق گرفتن و دوباره ازدواج کرده اند یا نکرده اند تشکیل میدن. بنابراین اغلب کودکان در یک بافت خانوادگی رشد میکنن.
خانواده چطوری میتونه به اجتماعی شدن کودک کمک کنه؟
خانواده اولین جایی هست که کودک در اون میتونه خواسته هاش رو بگه، روابط رو ببینه، حرف زدن یاد بگیره، یاد بگیره چطور باید غذا بخوره و… از طریق همین ارتباطات درون خانواده، از والدینش ارزش ها رو یادمیگیره احترام گذاشتن به قانون و رعایت اون رو میفهمه و تمام مفاهیمی که برای حضور به عنوان یک فرد 7 ساله در مدرسه به عنوان اولین جامعه هست، رو بلد میشه. بعد از اون مدارس و معلمانش بهش مهارت هایی رو یاد میدن. البته کودک تا قبل از سن مدرسه و از سن 1 و نیم سالگی میتونه در کنار خانواده از مهدکودک هم برای رشد مهارت هاش استفاده کنه، اما عموما مهارت های اولیه رو خانواده ها به بچه هاشون یاد میدن.
اجتماعی شدن چیست و چه اهمیتی داره؟
اجتماعی شدن یک فراینده که در طی اون کودک یادمیگیره که چطوری در یک گروه اجتماعی حضور داشته باشه و فعالیت کنه. همه ما میدونیم که شرکت در گروه های اجتماعی اجتناب ناپذیره و همه به نوعی در گروه های اجتماعی هستیم. خانواده کوچک ترین و اولین گروهی هست که کودک در اون عضو میشه. این فرایند با ارتباط برقرار کردن با افراد دیگر به وجود میاد.
سرمشق گیری کودک از والدین
راه هایی که خانواده برای افزایش اجتماعی شدن کودک انجام میده
یکی از روش ها برای اینکه خانواده ها بتونن کودکشون رو آماده کنن تا در اجتماع حضور پیدا کنه، تنبیه کردن و پاداش دادن به کودک هست. برای هر کارخوب به اندازه همون کار باید به کودک پاداش داده بشه تا کودک اون رو تکرار کنه، و برای هر کار بدی که کودک انجام میده باید به اندازه همون کار بد تنبیه وجود داشته باشه
(البته منظور از تنبیه، کتک زدن یا فریاد زدن سر کودک نیست، تنبیه میتونه محروم کردن کودک برای چند ساعت از کارتون مورد علاقش یا خوراکی مورد علاقش باشه)
سرمشق گیری کودک از والدین
راه بعدی سرمشق گیری مشاهده ای نام داره. به صورت غیرمستقیم انجام میشه اما تأثیرش خیلی زیاده. کودکان از رفتار ما الگو برداری میکنن و به تکرار اون میپردازن. کودک 2 یا 3 ساله شما هم از تقلید برای یادگیری فعالیت هاش و انتخاب نوع بازی هاش استفاده میکنه همونطور با دیدن آشپزی شما به سمت قاشق و ماهی تابه میره با دیدن کتاب خوندن شما هم به کتاب خوندن علاقه مند میشه. یا اگر افرادی رو ببینه که با لحن بد صحبت میکنن اون رو یاد میگیره.
تاثیر والدین بر کودک
تاثیر والدین بر کودک و تاثیر کودک بر والدین
تأثیر خانواده در اجتماعی شدن کودکان یک فرآیند دو طرفه است. به این معنی که همان قدر که کودک از والدینش مهارت یاد میگیره و از اونها کمک میگیره، والدین هم صبورتر میشوند و یاد میگیرند که چگونه باید با فداکاری با موجودی کوچک که فرزندشونه برخورد کنند. یادمیگیرند که همه چیز ساده تر بگیرند و تلاششون رو بیشتر کنند.
یکی دیگر از رشدهای متقابل بین والدین و کودک توانایی درک متقابل هست. کودک در خانواده برای اولین بار تفاوت عقاید و نظرات رو میفهمه و میتونه دنیا رو از زاویه ای متفاوتی نگاه کنه. برای اولین بار با والدینش ارتباط برقرار میکنه و مفهوم ناراحتی یا خوشحالی رو با والدینش تجربه میکنه. برای رشد مهارت های اجتماعی کودک باید شرایط خاصی در محیط خانه و خانواده برقرار باشه. مثل اینکه والدین باید توجه کنند که رفتارهای درستی از خودشون در مقابل کودک نشان بدهند و چه از نظر کلامی یا از نظر رفتاری الگوی مناسبی برای کودکشون باشند.
همچنین مهم هست که کودک در خانه احساس امنیت و آرامش کنه. به همین منظور از نزاع و درگیری در خانه جلوگیری کنید چراکه این نزاع ها باعث پرخاشگری کودک در مواجهه با افراد دیگر میشود و یا با یادگرفتن حرف های زشت اونها رو در روابطش با دوستان یا اقوام به کار میبره وباعث رنجش کسی میشه.
برای بیشتر کردن مهارت های اجتماعی کودک میتونیم محیط رو غنی تر کنیم و با کتابها یا گفت وگو درباره مسائل مختلف (در حد فهم و علاقه کودک) ذهن کودک رو به روی مطالب گوناگون باز کنیم و به او یاد بدیم درباره مسائل صحبت کنه. یکی از مهمترین مواردی که در رشد روابط اجتماعی باید به کودک یادبدیم، یاد دادن احترام است.
برای اینکه کودک احترام به تلاش های دیگران رو یادبگیره و بتونه قدردان زحمات دیگران باشه، باید از والدین خودش توجه و احترام و قدردانی ببینه. به عبارت دیگه اگر والدین کودک از او برای کارهایش قدردانی کنند و تلاش های او را مورد تشویق قرار بدهند کودک هم یاد میگیره که به خاطر زحمات دیگران از اونها تشکر کنه و با بی توجهی کار دیگران رو بی ارزش نکنه.
یکی دیگر از انواع احترام، احترام به علایق کودک هست. به این ترتیب که کودک میتونه با آزادی هایی که در حیطه انجام کار داره عزت نفس خودش رو افزایش بده و استعدادهای خودش رو بهتر به ظهور و نمایش بگذاره. همین افزایش عزت نفس باعث میشه تا کودک با حس بهتری با دیگران ارتباط برقرار کنه و از توانایی هاش در ارتباطاتش استفاده کنه.
در ادامه ی این مطلب، میتوانید مقاله ی راههای تقویت عزت نفس در کودکان 5و6 سال از شاد آموز را بخوانید.
بنابراین لازمه که والدین در کردار و رفتار و گفتارشون هماهنگی داشته باشند و از الگوهای درستی برای تربیت فرزندشون استفاده کنند. چراکه هرگونه سهل انگاری و غفلت باعث سستی در شخصیت و روابط و نگرش کودک میشود.
تفاوت کودکان و تاثیر آنها بر یکدیگر
همه بچه ها از محیطشون تأثیر زیاد نمیگیرن. کودکان 2 تا 3 ساله چون به تازگی شروع به یادگیری مهارت ها کردن، تقلید بیشتری دارن و اگر سنشون بالاتر بره این تقلید کمتر میشه و خود محور تر میشن. معمولا از 2 و نیم سالگی، کودک شما علاقه داره تا همه چیز رو خودش تجربه کنه و انجام بده. حتی در این دوره باز هم کودک تقلید میکنه.
اما بعضی از کودکان هستند که علاقه زیادی به ارتباطات ندارند و بیشتر تمایل به تنهایی دارند. با بررسی اینکه کودک علائم اوتیسم رو در رفتارش نداره، میتونید با دادن فضای بیشتر به کودک و یا سعی در کمرنگ کردن کمرویی و خجالت کودک او رو به فعالیت های اجتماعی دعوت کنید. بعضی از کودکان هم علاقه زیادی به برقراری ارتباط با دیگران دارند و میتونند به راحتی با دیگران دوست بشوند و بازی کنند. درک تفاوت های کودکان و ریشه یابی دلایل فاصله گیری اجتماعی اونها و در صورت لزوم مراجعه به روانشناس کودک میتونه کمک بسیار خوبی باشه.
محیط مناسب کودک برای اجتماعی شدن
محیط مناسب کودک برای اجتماعی شدن
میدونیم که در خانواده ها اختلافات پیش میان و ممکنه بحث هایی بین پدر و مادر صورت بگیره. در صورتی که این بحث ها برای کودک مضر باشه یعنی والدین تمام مدت در حال دعوا باشن، یا کودک در کنار مراقب خودش (مادربزرگ، پرستار، اقوام و…) از آرامش روانی برخوردار نباشه و مفاهیم خشونت آمیز یا نا مناسب با سنش بهش آموخته بشه، کودک در جهت منفی رشد میکنه و ممکنه منزوی و پرخاشگر بشه و همچنین نتونه به دیگران اعتماد کنه یا تجربیات متناسب با سنش رو جمع آوری کنه.
در این صورت بهتره به جای اینکه ریسک کنیم و کودک رو به دست کسی بسپاریم که نمیدونیم در زمان عدم حضور والدین، چه برخوردی با اطرافیان یا با کودک در پیش میگیره، با خیال راحت کودک رو به مراکزی بسپریم که برای مراقبت از کودک به وجود اومدن.
اگر فرزند کوچک دیگری دارید و می خواهید بیشتر در رابطه با روابط اجتماعی نوزادان بدانید، خواندن این مقاله از شادآموز به شما توصیه می شود.
از مزیت های مهدکودک ها برای اجتماعی شدن کودک میشه به حضور همسالان، محتوای آموزشی مناسب با سن کودک، حضور مربی متخصص و ایجاد فضای امن و به دور از خشونت اشاره کرد. مرکز پیش دبستانی شادآموز میتونه در این مورد به شما کمک کنه. لطفا سوالات خودتون رو در رابطه با این موضوع برای ما پیام بگذارید و از صفحه ی ما در اینستاگرام دیدن کنید.
شادآموز را در اینستاگرام دنبال کنید:
منبع: رایس ،ف.فیلیپ،(1390)رشد انسان،ترجمه دکتر مهشید فروغان
مرسی از مقاله خوبتون درباره رشد اجتماعی کودک