مدت مطالعه: 7 دقیقه
عزت نفس در کودکان 2 تا 3 سال
همه بچه ها از 18 ماهگی، بدون اینکه خودشون متوجه بشن، از خودشون تصور دارن. یعنی اگر در این سن جلوی آینه قرار بگیرن میتونن با دیدن یک لکه دستشون رو روی سرشون بکشن و اون رو پاک کنن. یعنی میتونن تشخیص بدن که این لکه روی سر اونها قرار داره.
این تصور فقط به دیدن لکه و تشخیص رنگ لباس محدود نمیشه و به جنبه های مختلف وجودش هم سرایت میکنه. مثل حس تداوم خود در طول زمان (به این معنی که کودک تشخیص میده همونی هست که دیروز پارک رفته بود) بعدها این تصور از خود در غالب بافت اجتماعی و در ارتباط با دیگران به وجود میاد. و کودک در قبال افراد دیگر حساس وظیفه میکنه. کودکان یک حس درونی خصوصی هم دارن که مستقیما تحت تأثیر دیگران و عوامل بیرونی قرار نمیگیره و دیگران به اون حس دسترسی ندارن. اون حس (عزت نفس) کودک هست.
عزت نفس در کودک یعنی چه؟
عزت نفس به طور کلی درجه ای از ارزشمندی خود است. کودکان از سن 2 و 3 سالگی تا سالهای نوجوانی الگوهای متفاوتی از عزت نفس رو تجربه میکنن. کودک سه ساله ممکنه تصورات غیر واقعی و خنده داری از خودش داشته باشه و خودش رو خیلی بهتر و زیباتر و باهوش تر از اونچیزی که هست بدونه. این دید خوشبینانه افراطی، به کودک کمک میکنه تا با وجود شکست های زیادی که در مسیر یادگیریش میخوره باز هم استقامت و پایداری داشته باشه.
اواخر 3 سالگی، ممکنه کودک از اشتباه کردن در بعضی کارهاش و با دیدن انتقاد زیاد والدینش از کاری که میکنه مأیوس بشه اما در نهایت تأثیر پایداری روی تصورشون از خودشون نداره.
رابطه عزت نفس کودک و وابستگی به والدین
عزت نفس هر کودکی ارتباط زیادی داره با اینکه چقدر با توانایی هاش آشناست و چقدر اجازه ی استفاده از توانایی هاشو داره. بنابراین بین عزت نفس کودکی که تونسته تجربه های جدید کسب کنه و کودکی که اجازه تجربه کردن و مدیریت اتفاقات اطرافش رو نداشته فرق وجود داره. پس خیلی مهمه که خانواده ها اجازه و فرصت تجربه رو در اختیار کودکشون بزارن. کودکی که نظارت، حمایت و وابستگی زیادی در کارهاش به والدینش یا مراقبش داشته باشه نمیتونه به تنهایی بازی کنه یا با بچه های دیگر دوست بشه یا علایقش رو انتخاب کنه و به طور کلی از پس خودش برنمیاد.
این کودکان نه تنها در دوران کودکیشون نمیتونن دوست پیدا کنن و بازی های مختلف رو تجربه کنن بلکه در بزرگسالی هم دچار مشکلاتی مانند اضطراب اجتماعی میشن و نمیتونن نقششون رو در جامعه به خوبی ایفا کنن. بنابراین نظارت وکنترل کودک خیلی مهمه ولی آزاد گذاشتن و دادن فضای آزمون و خطا هم به همون اندازه اهمیت داره.
چه کار هایی باعث تجربه بیشتر و افزایش عزت نفس کودک میشه؟
برای افزایش عزت نفس کودک، بازی هایی وجود داره که میشه کودک انجامشون بده. مثل خانه سازی یا درست کردن قلعه با شن و ماسه یا مرتب کردن اتاق و وسایلش یا درست کردن پازل با قطعات بزرگ و همچنین تعمیر اسباب بازی هاش. به طور کلی هرکاری که باعث بشه کودک به خودش و توانایی هاش تکیه کنه و حمایت و کمک زیادی از کسی نخواد باعث افزایش عزت نفسش میشه.
یکی از راه های آسون برای دادن فرصت تجربه به کودک این هست که برای کودک اسباب بازی ها و وسایل مرتبط با موقعیت های گوناگون فراهم کنید و در بازی ها، کودک نقش اصلی و فرد قدرتمند باشه و موقعیت هایی در بازی ایجاد بشه که کودک شما مجبور به حل اون موقعیت و مشکل بشه. در صورتیکه با کودک بازی نمیکنید و خودش تنهایی بازی میکنه، دورا دور نظارت کنید و در نهایت بگذارید خودش موقعیت های پیش اومده تو بازی رو حل کنه.
سبک های فرزند پروری چقدر بر عزت نفس کودک مؤثره ؟
سبک فرزند پروری و نوع پاسخدهی به کودک تأثیر زیادی بر عزت نفس کودک داره. هر پدرو مادری سبک خاصی برای جواب دادن به خواسته های کودکش در پیش میگیره. به عنوان مثال مادری که به تمیزی بیش از حد اهمیت میده و اصطلاحا دچار وسواس هست، اجازه ی بازی با گل و ساختن قلعه رو به کودکش نمیده. یا اجازه ی خوردن غذا توسط خود کودک رو به او نمیده. چنین کودکی هیچ موقع خوشحال از ساختن قلعه ی شنی نخواهد شد و فکر میکنه این به دلیل ناتوانی خودش هست نه وسواس مادر.
یا مادری که به محض در خواست هر اسباب بازی، اون رو برای کودکش میخره اجازه تجربه خواستن رو از کودک میگیره. در حالیکه مادر میتونه با اسباب بازی های موجود کودک اون رو بسازه یا بازی های جذابتری برای کودک خلق کنه و اجازه رشد خلاقیت و ساختن داستان با اسباب بازی ها و افزایش تخیل رو به کودکش بده. برای بهتر شناختن سبک های فرزندپروری، این مقاله از شادآموز را بخوانید.
در ادامه ی این مطلب، مقاله ی فرزندان با اعتماد به نفس از شاد آموز را بخوانید.
کارهایی که والدین میتوانند انجام دهند تا عزت نفس کودک بیشتر بشه
والدین میتونند کارهایی انجام بدهند تا کودک حس بهتری به خودش و تواناییهاش داشته باشه.
یکی از این کارها این هست که تلاش او رو تحسین کنید نه فقط نتیجه کارها و موفقیتش رو. در این سنین بسیاری از تلاشهای کودک به نتایج دلخواه و درست نمیرسند اما به هرحال کودک شما در حد خودش و تواناییهایش تلاش کرده است. پس خیلی اهمیت داره که شما او رو فقط برای موفقیت تحسین نکنید و متوجه تلاشهای او هم باشید. به عنوان مثال اگر کودک شما نقاشی خانه ای رو کشید با وجود اینکه احتمالا خطاهای بسیار زیادی داره بازهم به او بگویید: من میدونم وقت زیادی براش گذاشتی و جزییات مهمی از یک خونه رو کشیدی. نکته مهم این هست که از جملات کلی استفاده نکنید. به طور مثال نگویید که کارت خیلی خوب بود. بهتره که برای تحسین کودکتون از جزییات استفاده کنید.
همچنین مهم است که از تحسین بیهوده خودداری کنید. چراکه کودک متوجه غیرصادقانه بودن اونها میشه و اتفاق دیگری که ممکنه بیفته این هست که در کودک حس استحقاق ایجاد بشه و توقع داشته باشه که برای هرچیزی او رو ستایش کنید و در نتیجه احساس عزت نفس و غرور کاذب گریبانگیر او خواهد شد. همچنین ممکنه کودک شما از خطر کردن و آزمون و خطا بترسه و به دلیل اینکه ممکنه شما او رو تحسین نکنید از تجربه موقعیتهای جدید اجتناب کنه و هیچگاه برای شکست آماده نشه.
کودک شما ممکنه شکست رو در مواقعی تجربه کنه. ممکنه اسباب بازیش رو بشکنه یا ظرف مورد علاقه شما به پایین کابینت بندازه و ازین کار خودش بسیار سرشکسته و ناامید باشه. به خصوص زمانی که توسط بزرگترها تنبیه شده باشه. در این شرایط بهتره که به او یادآوری کنید که هیچ کس کامل نیست و ممکنه شکست برای همه افراد اتفاق بیفته و در ادامه به او کمک کنید تا حواسش رو بهتر جمع کنه و کارش رو درست انجام بده.
از فرزندتون فقط انتقاد نکنید. بلکه او رو اصلاح کنید. نادیده گرفتن اشتباهات کودک به این معنی است که فرصتی برای درس گرفتن از رفتار بدش به او نداده اید. هیچ ایرادی نداره به او بگویید از کاری که کرده ناراحت و دلخور هستید اما فقط از ناراحتی خودتون نگویید. کودک شما بسیاری از رفتارهای درست رو بلد نیست و معمولا قصدی برای آسیب زدن یا خراب کردن عامدانه نداره. پس برای او توضیح دهید.
به طور مثال اگر کودک شما اتاقش رو مرتب نمیکنه و خانه راهم بهم میریزه به او توضیح بدید که خانه رو مرتب کردید و از اینکه دوباره به حالت اولش برگشته ناراحت شده اید و او رو دعوت کنید تا دوباره باهم خانه را مرتب کنید.
هیچگاه از فحش دادن یا تنبیه بدنی یا زبان تلخ برای انتقاد و اصلاح از کودکتون استفاده نکنید. از زدن برچسب به کودکتون مثل تو دست و پا چلفتی هستی یا تو هیچ وقت نمیتونی کاری رو درست انجام بدی خودداری کنید. به جای این کار میتونید در خانه قوانینی وضع کنید و با همه افراد خانواده اونها رو رعایت کنید. فرزند شما زمانی که بدونه والدینش چه توقعات و انتظاراتی از او دارند علاوه بر اینکه بهتر عمل میکنه، عزت نفس بیشتری هم خواهد داشت.
تأثیر همسالان در افزایش عزت نفس کودک
کودک میتونه با قرار گرفتن در کنار همسالان و دوستاش، بازی های جدید تری رو در فضایی تجربه کنه که به جز خود کودک و دوستاش نمیتونن مدیریت کنن. به عبارت دیگه کودک هنگامی که با دوستاش یک بازی میسازه؛ از اول تاآخر اون بازی رو خوشون درست میکنن. میتوانند مدیریت یک بازی رو تجربه کنن و میتونن به قوه تخیلشون اجازه دهند که فعالیت کنه. مقاله ی نقش دوستی با همسالان از شادآموز را بخوانید.
در ادامه ی این مطلب، میتوانید مقاله ی عزت نفس در 5و6 سالگی از شاد آموز را نیز بخوانید.
تأثیر محیط بر عزت نفس کودک
محیط هم تأثیر خیلی زیادی بر عزت نفس کودک داره. کودکی که در محیطی امن و نظارت دورا دور با آگاهی و حضور متخصص رشد کرده و تونسته دوستانش رو ببینه و با اونها بازی کنه و به تجربیات جدید برسه در مقایسه با کودکی که هیچ فرصتی حتی برای آشنایی با موقعیت های جدید و توانایی مدیریت خودش نداشته، عزت نفس بیشتری داره. برای اینکه محیط غنی و آگاهی با حضور همسالانش فراهم کنید میتونید از مهدکودک ها استفاده کنید. مهدکودک فضای مناسبی برای دوری کودک از والدینش و اتکا به خودش و استقلال کودک هست. برای اینکار مرکز پیش دبستانی شادآموز محیطی امن و شاد برای فرزندان فراهم آورده. به صفحه اینستاگرام شاد آموز سر بزنید.
شادآموز را در اینستاگرام دنبال کنید:
منبع:
کسما، فردریکسون، لافتوس ، لوتز(1395)،زمینه روانشناسی هیلگارد و اتکینسون ,ترجمه دکتر حسن رفیعی
چکار کنم به عنوان یک پدر عزت نفس بچم بیشتر بشه
سلام پدر عزیز
قطعا در جایگاه پدر، نقش شما در افزایش عزت نفس کودک بسیار زیاد است. راه های زیادی برای افزایش عزت نفس کودک در خانواده وجود دارد که در متن مقاله به طور کامل توضیح دادیم.