عوامل موثر بر رشد زبان نوزاد

مدت زمان مطالعه: 8 دقیقه

مراحل رشد زبان در نوزادان و کودکان یک ساله

نوزادان میتوانند از مدتها قبل از اینکه کلمات و آواها را یادبگیرن با افراد دیگر ارتباط برقرار کنن و منظورشون رو برسونن. انواع مختلف گریه ها بیانگر این هست که اونها تمایل دارن تا دردهاشون مثل دل درد، آزردگی های روانی، ناراحتی از صدای بلند و راحت نبودن جای خواب و خیلی از منظورهای دیگر رو به ما بفهمونن.

نوع دیگری از ارتباط هم وجود داره و اون حالت هایی هست که از طریق بدن نمایان میشه. مثل شکلی که صورت نوزادان در هنگام ناراحتی به خودش می گیره. بنابراین زبان به عنوان یکی از راه های برقراری ارتباط است و نوزادان تا قبل از یادگیری زبان میتونن از طریق حرکت های بدنی و حالت صورت و گریه کردن به ما بگن که به چه چیزی نیاز دارن. در این مقاله به یادگیری زبان و بررسی عوامل مربوط به آن پرداخته شده. منظور از زبان، زبان مادری کودک هست.

زبان بدن نوزاد

چه عواملی بر یادگیری و تقویت زبان تأثیرگذار است؟

کودکان به طور ژنتیکی و ارثی در سن معینی میتونن زبان رو یاد بگیرن و کلمات رو ادا کنن. اما همگی در یک بازه زمانی مشخصی زبان رو یادمیگیرن و ممکنه حدود یک یا دوماه باهم تفاوت داشته باشن. البته که شروع زبان آموزی از حدود 3 ماهگی آغاز میشه اما به کار بردن زبان و گفتن کلمات توسط کودک از 10 ماهگی شروع میشه.

نکته مهم در این خصوص این هست که کودک در معرض شنیدن هر زبانی باشه اون رو یاد میگیره. اگر تنها زبانی که در اطراف کودک استفاده میشه، زبان مادری او باشه، کودک تنها زبان مادری رو یاد میگیره و برای زبان های دیگر از سن های بعدی نیاز به استفاده از معلم و کتاب های آموزشی و به طور کلی به آموزش بیشتری نیاز داره. برای اینکه بتوانید کودکتون رو با زبان های دیگه آشنا کنید تا بتونه در آینده بهتر زبان های خارجی رو یادبگیره، میشه از کارتون ها یا موسیقی های آرام و دلپذیر اما به زبان دیگر استفاده کنید تا مغز کودک با بقیه لهجه ها و تلفظات آشنا بشه.

عامل تأثیر گذار دیگر در یادگیری زبان کودک شیرخوار و یک ساله این هست که موقعیتی فراهم کنید تا کودک بتونه با شنیدن کلمات مختلف اونها رو یادبگیره. برای این کار میتونید با کودکتون گفت وگو کنید و یا در محل هایی که گفت وگوهای خانوادگی در اون صورت میگیره کودک حضور داشته باشه.

با این کار کودک میتونه در ذهن خودش کلمات رو نگه داره و با شنیدن چندین و چندباره اونها به مرور زمان گفتنشون رو هم یادبگیره. مورد بعدی این هست که کودک در محیط تعاملی قرار بگیره. به این معنی که والدین مستقیما با کودکشون صحبت کنن و از او سوال هایی بپرسن و منتظر جواب شوند. درسته که کودک شما نمیتونه با کلمات صحبت کنه اما گاهی میتونه با لبخند زدن و غان و غون کردن و تولید صداهای مختلف نظرش رو بگه.

هنگام صحبت با کودک به چشمانش نگاه کنید

راهکارهایی برای زود صحبت کردن نوزاد

• کودک رو تشویق کنید تا صداسازی کنه. کودک خود را تشویق کنید که صداهایی مثل دا، با و.. را بگوید خودتان هم با او تکرار کنید. به این ترتیب که کودک را در مقابل خود بگذارید. و بعد باهم شروع به تولید اصوات گوناگون کنید. سپس سعی کنید این زنجیره های آوایی را شبیه به کلمات کنید مثل بابا، ماما، و…
• به کودکتون بازخوردهای مناسبی نشون بدید. هنگام تولید اصوات به چشمان او نگاه کنید این کار باعث می شود تا کودک حواسش را به شما جمع کند و تمرکزش را روی فعالیت بگذارد. گفتار کودکتان را تقویت کنید راهی که میتونه به نوعی بازخورد برای صحبت کردن کودکتون هم محسوب بشه این هست که خنده ها و حالات چهره نوزادتون رو تقلید کنید. به این صورت که هر کاری کودک انجام داد شما هم مانند آینه آن را انجام بدهید. اگر کودک دستش را بالا برد شما هم همین کار را کنید و به همین صورت ادامه دهید.
• به کودکتون تقلید کردن رو بیاموزید. نکته مهم این هست که کودک ازطریق تقلید کردن کلمات را یاد می گیرد. بنابراین توانایی تقلید توسط کودک برای ایجاد مهارت صحبت کردن لازم و ضروری است. توانایی های کودک را با ایجاد مهارت تقلید میتوانید به آسانی افزایش بدهید. به طور مثال میتوانید دستهای کودک را بگیرید و از او بخواهید که هر کاری میکنید تکرار کند. هم چنین میتوانید بازی با انگشتان و… را به یاد دهید در موقعیت های مختلف با نوزادتون گفت و گو کنید. در شرایط متفاوت مثل لباس پوشیدن کارهای معمولی و روزانه با نوزادتان صحبت کنید. در مورد همه چیز مثل کارهای روزمره و کارهایی که میخواهید انجام دهید و یا انجام داده اید.
• فراموش نکنید برای حرف زدن نوزاد، محیط کودک باید غنی از واژگان باشد یکی از راه ها برای آموختن زبان بدن به کودک این هست که در هنگام حرف زدن با او از ژست ها استفاده کنید. سعی کنید هنگام حرف زدن با کودک از حالات گوناگونی استفاه کنید. تا کودک هم با حالت مختلف آشنا شود. به طور مثال برای خداحافظی کردن از دستتان به نشانه بای بای کردن استفاده کنید. یا با دستتان نبودن اسباب بازی یا وسیله ای را نشان دهید.
• کودکان همینطور هم که در حال یادگیری زبان و کلمات هستند ژست ها و حالات مربوط به کلمات را هم ادا می کنند. به طور مثال همیشه با دستانشان معنی (نیست) را نشان می دهند. یا آب را با حالت دست نشان می دهند. این حرکات معمولا در دوازده ماهگی دیده می شود و به مرور بیشتر می شود. ژست‌ها یکی از راههای مهم برای سهولت در صحبت کردن و برقراری ارتباط هستند. معمولا این حالات قبل از یادگرفتن واژه ها استفاده می شود و بعد هم برای تکمیل صحبت کردن از آنها استفاده می کنند.
• آموزش حرف زدن به کودک پیچیدگی و سختی های خاص خودش را دارد. اینکه در این مرحله صبور باشید بسیار مهم است. همچنین در این مسیر از تنبیه و اجبار استفاده نکنید چراکه تاثیر برعکس خواهد داشت. در این راه هر کودکی ویژگی یادگیری منحصر به فردی دارد پس از مقایسه کردن کودکتان با کودکان دیگر اجتناب کنید. هرقدر در این مسیر کودکتان را با شوق و شور بیشتری به پیش ببرید بهتر می تواند ارتباط برقرار کند و به دیگران نزدیک شود.

ژستها و حرکات مربوط به کلمات را انجام دهید

زنجیره رشد زبان نوزاد

در یادگیری زبان و رشد شناختی کودک، دوره ای به نام دوره پیش زبانی وجود داره. در این دوره گفته میشه که کودک میتونه از زمان نوزادی صدای مادرش رو از بقیه افراد تشخیص بده و میتونه حرف ها رو تاحدودی بفهمه. نوزادان میتونن صدای انسان ها رو از حیوانات تشخیص بدن. گریه نخستین صوت عمده ای هست که نوزاد از اون استفاده میکنه و منظورش رو از این طریق میرسونه. از دوماهگی میتونه بعضی از صداهای تیز و توگلویی مثل (اَه) رو استفاده کنه. حدود 6 ماهگی میتونه غان و غون کنه و منظورش رو برسونه هنوز هم نمیتونه کلمه استفاده کنه ولی مقدار شرکتش در بحث ها به این وسیله بیشتر میشه.

برای مطالعه ی بیشتر در زمینه زود حرف زدن نوزاد، خواندن این مقاله را از دست ندهید.

نخستین واژه های گفتاری نوزاد چیست؟

از حدود 10 ماهگی، شیرخواران از جملات تک واژه ای استفاده میکنن. این جمله ها فقط یک کلمه دارن و با توجه به موقعیت معنی مختلفی میتونن داشته باشن. ممکنه فقط والدین کودک بتونن معنی و مفهوم حرف کودک رو بفهمن و این اصلا ایرادی نداره و به معنی ناتوانی کودک در بیان حرف هاش نیست. در حدود 12ماهگی و یک سالگی میتونه یکی یا دوتا کلمه رو در جملاتش به کار ببره که معنی بیشتری دارن. مثلا میتونن برای گفتن من میخوام برم بیرون بگن دَدَر. یا برای اینکه بپرسن مامان من کجاست؟ بگن ماما. این جملات باز هم با توجه به موقعیت معنی پیدا میکنن اما فهمیدنشون برای اطرافیان راحت تر میشه.

یاد دادن زبان به کودک یا بهتره بگیم یاد دادن صحبت کردن به کودک صبر زیادی لازم داره و نیازمند زمان زیادی هست. میشه با استفاده از کارتون های مختلف، موسیقی های آرام و گفت وگو های مناسب با درک و سن کودک، او رو آماده کنیم برای صحبت کردن. اما تا زمانی که سن کودک به 10 ماهگی یا حتی به 12 ماهگی نرسیده داشتن توقع از کودک برای اینکه صحبت کنه و کلمات رو به کار ببره کار اشتباهی است. همونطور که گفته شد کودکان با توجه به تفاوت هاشون زمان بیشتر یا کمتری رو برای صحبت کردن احتیاج دارن. جالبه بدونید که خانواده هایی که در آن تحصیلات بیشتر و رفاه بیشتری برای کودک فراهم میشه، بهتر میتونن محیط رو برای یادگرفتن زبان و صحبت کردن کودکشون آماده کنن.

اگر می خواهید در رابطه با مراحل رشد زبان کودک از تولد تا 6 سالگی بدانید، می توانید این مقاله از شادآموز را بخوانید.

بچه ها از نوزادی متوجه مفهوم و معنی حرف ها میشن پس بهتره که اخبار بد رو نشنون. هم چنین کودکان میتونن الفاظ زشت رو از بزرگتر هاشون یادبگیرن. والدین باید حواسشون به محیطی که کودکشون در اون رشد میکنه باشه و به اطرافیان تذکر بدن که مراقب حرف زدنشون باشن. تعامل با خواهر و برادر ها هم تأثیر زیادی داره هم بر رشد شناختی و اجتماعی کودک و هم بر رشد زبان او. 

شادآموز را در اینستاگرام دنبال کنید:

منبع: رایس، ف.فیلیپ، (1390) رشد انسان، ترجمه دکتر مهشید فروغان