مدت زمان مطالعه: 8 دقیقه
اختلال اضطراب جدایی حالتی هست که کودک به هنگام دور شدن از خانه و مادر یا پدرش یا یکی از اعضای مورد اعتماد او در خانواده، دچار استرس و اضطراب و حالت های عصبی میشه. در این حالت علاوه بر اضطراب که حالتی روانی محسوب میشه، حالات فیزیکی مثل سردرد و دل درد هم به وقوع می پیونده. این حالت میتونه در فعالیت های عادی کودک مثل بازی کردن، مدرسه رفتن اختلال ایجاد کنه. بهتره بدونید که این اضطراب معمولا در نوزادان اتفاق میفته و به دلیل شرایطی هست که در آن نوزاد نمیتونه بقای خودش رو تضمین بکنه و برای تغذیه و حرکت کردن به دیگران نیاز داره. در نبود دیگران دچار اضطراب میشه.
اما در کودکان 5 تا 6 ساله تنها به دلیل وابستگی بی قید و شرط به والدین و ناتوانی در برقراری روابط با دیگران و برطرف کردن نیازها به وجود می آید. علائم و نشانه های اختلال اضطراب در کودکان با توجه به تفاوت های فردی و محیطی که در اون پرورش پیدا کردن متفاوته.
اختلال اضطراب جدایی 5 تا 6 سال
اضطراب جدایی چیست و از چه سنی آغاز می شود؟
اضطراب جدایی ابتدا از هشت ماهگی شروع می شود. در ابتدا این اضطراب طبیعی هست و به دلیل وابستگی به مراقب هست. عموما تا سه سالگی ادامه پیدا میکند و پس از آن به مرور زمان از بین می رود. این اختلال به دلبستگی کودک به مادر یا مراقب مربوط می شود.
افرادی مثل مادر یا مراقب کودک که دائما به او محبت می کنند با ایجاد حس آرامش و امنیت در کودک باعث دلبستگی آنها می شوند. به همین دلیل زمانی که کودک را از مراقب خود یا منبع دلبستگی دور کنیم او پریشان و بی قرار می شود و با گریه واکنش نشان می دهد. اگر کودک در شرایطی باشد که بتواند سینه خیز یا چهار دست و پا حرکت کند خودش را به مادرش یا مراقبش می رساند. این رفتارها نشان می دهد که کودک به مادرش وابستگی دارد و حس امنیت را با او تجربه کرده است. این حالت همان اضطراب جدایی است که در این سنین و در بین کودکان امری طبیعی محسوب می شود و اگر وجود نداشته باشد باعث کمی نگرانی خواهد بود.
با افزایش سن کودک و درک امنیت دوری از آغوش مادر و توانایی کنترل بعضی موقعیتها این مهارت شناختی آنها هم بهبود می یابد. در حدود سه سالگی کودک به این رشد دست پیدا میکند که اگر کسی را نمی بیند یا از دید او پنهان شده به معنی عدم وجود او نیست. بنابراین این قضیه را به افراد مورد وابستگی تعمیم می دهد و اگر مادرش را در کنارش نبیند احساس بی قراری نمی کند. در این سنین بهتر است مادر برای کم شدن اضطراب کودک به او اطلاع دهد که چند دقیقه جایی میرود یا از او دور می شود و به او اطمینان دهد که به زودی برمی گردد.
علائم اضطراب جدایی
کودک اگر دلبستگی مثبتی را با مادرش تجربه کرده باشد و به حرفهای مادرش مطمئن باشد میتواند حرف او را قبول کند و تا برگشتن مادر صبر کند. اما در سنین پایین تر کودک این درک را نداشته و تحت هر شرایطی بی قراری در پیش می گرفته است. در واقع دلیل این درک منطقی رشد شناختی کودک هست. و به همین علت توصیه می شود که برای فرستادن کودک به کلاسها یا مهد کودک ها تا این سن صبر کند. در این سنین کودک اطمینان دارد که بعد از ساعت کلاسی مادرش رادوباره خواهد دید پس راحت تر با شرایط کنار می آید. پدیده اختلال اضطراب جدایی عموما در سنین شش ماهگی تا سه سالگی به وجود میاید اما گاهی در کودکان تا چهار یا پنج سالگی هم ادامه پیدا می کند. این موضوع به فرهنگ و نوع تربیت کودک مربوط است.
علائم و نشانه های اختلال اضطراب جدایی
متداول ترین شکل جدایی از کودک، تنها ماندن او در خانه به دلیل شاغل بودن مادر یا مراقب یا عدم حضور مراقب به دلایلی مثل خرید کردن یا حتی عدم حضور در اتاق کودک هست. کودک در این مواقع دچار اضطراب و نگرانی واقعی میشه و فکر میکنه که در صورت تنها ماندن او در خانه یا اتفاق ناگواری برای خودش و خانه میفته یا برای فردی که بیرون از خانه است اتفاقی میفته. بنابراین از نبودن مراقبش میترسه.
کودک به قدری از تنها بودن میترسه و دچار نگرانی میشه که بدون حضور والدین یا مراقبش بازی نمیکنه، به مهد یا پیش دبستانی نمیره و حتی این ترس به اندازه ای هست که کودک تنهایی به رخت خواب نمیره و تمایل داره در کنار فرد دیگری بخوابه.
کودک 5 و 6 ساله عموما خواستار استقلال و تنهایی بر محوریت خودشون هستن و رفتارهای وابسته به دیگران برخلاف جریان طبیعی رشدشون هست. والدین میتونن از این نظر در برابر وجود نشانه هایی از این اختلال هشیار باشن.
کودکانی که اختلال اضطراب جدایی دارن، در روزهایی که دور از والدینشون هستن از سردرد و دل درد شکایت میکنن. این کودکان نمیتونن حتی واسه ساعت کوتاهی کنار دیگران بمونن و از رخ دادن اتفاقات ناگوار ترس دارن.
درمان اضطراب جدایی
علل به وجود اومدن اختلال اضطراب جدایی در کودکان 5 تا 6 سال
کودکان در سنین پایین تر در مواجهه با دوری والدین (اگر این دوری به طور غیرطبیعی و زیاد از حد باشه) اعتراضشون رو به صورت قهر کردن و یا با اخم نشون میدن. اگر این دوری ها زیادتر بشه و کودک به تنهایی با ترس ها و موقعیت های جدید آشنا بشه و حس امنیت رو در کنار افراد مورد اعتمادش تجربه نکنه، به مرور زمان دچار استرس و اضطراب ناشی از جدایی والدین و مراقبانش میشه.
اکثر کودکان با پیش آمدن یک اتفاق ناگوار؛ مثل از دست دادن یک عزیز یا آتش سوزی و یا دزدی یا هر اتفاق ترسناک و استرس زا در زمان عدم حضور مراقب به این اختلال دچار میشن. این اتفاقات در صورت جدی گرفته شدن و پیگیری میتونن به راحتی یا حتی با گذشت زمان بهبود پیدا کنن. اما اگر در صورت رخ دادن این اتفاقات به کودک توجهی نکنیم و از او توقع منطقی بودن و کنار اومدن با موضوع رو داشته باشیم ممکنه کودک علاوه براینکه حس بی اعتمادیش تشدید شده باشه به این اختلال دچار بشه.
عوامل سنی موثر در اضطراب جدایی
به طور کلی این اضطراب جدایی، از 6 ماه تا 3 سالگی به اوج خودش میرسه و درصورت عدم پیگیری و مراجعه نکردن به مشاور مخصوص کودکان این رفتارها بیشتر شده و در سن 6 سالگی کودک با ناتوانی برای حضور در اجتماع، مشکل بزرگتری خواهد داشت.
تا 5 سالگی همچنان ممکنه این اضطراب به هنگام جدایی رو داشته باشه، نکته ای است تمام معلمان و مربیان مهدکودک ها با اون آشنا هستن! با افزایش سن کودک این وابستگی و اضطراب کمتر میشه و کودک بیشتر تمایل به استقلال و تنهایی در محیطی همراه با همسالانش داره. این اضطراب در حالات معمولی باید تا 8 سالگی به پایان برسه. کودکانی که از همان اول با جدایی از والدین به طور متناوب در ارتباط بودن و به هرحال آشنایی با تنهایی دارن بهتر میتونن محیط جدید و افراد جدید رو بپذیرن.
اضطراب جدایی چه زمانی نگران کننده است؟
کودکان معمولا تا سه سالگی دچار اضطراب جدایی هستند. اما بعضی از کودکان بعد از سه سالگی بازهم به این اضطراب دچارند. این کودکان نمی توانند دوری مادر یا مراقبشان را تحمل کنند و حتی برای مدت کمی هم از مادرشان جدا نمی شوند. ممکن است کودکی که این اضطراب را پشت سر گذاشته بازهم در سنین بالاتر به این اضطراب دچار بشه. مهمترین نگرانی آنها این هست که دیگر نتوانند والدینشان را ببینند. حتی این کودکان صحنه تصادف والدین یا مرگ والدین را هم تصور می کنند. همانطور که گفته شد ممکن است در همان کودکی برای همیشه پایان پذیرد و ممکن است تا سنین بالا هم ادامه داشته باشد.
وظایفی که پرستاران و مربیان در مقابل کودک مبتلا به اختلال اضطراب جدایی دارن
مربیان و پرستاران در مقابل کودکانی که اختلال جدایی دارن یا نشانه های آن را دارن، باید هوشیارتر باشن.
- کودک مبتلا با اضطراب، بی خوابی، بی اشتهایی و در معرض ترس های کودکان سروکار داره اما اگر پرستار کودک یا مربی بتونه اقدامات درست انجام بده، کودک میتونه به دنیای شیرین کودکی برگرده و استقلال رو تجربه کنه.
- پرستار یا مربی میتونه با هوشیاری علائم و عوامل این اتفاق رو بررسی کنه و علت های آشفتگی کودک رو پیداکنه.
- پرستار باید در صورت بروز نشانه های اختلال، سابقه خانوادگی و بیماری قبلی و اختلالات رفتاری و اضطرابی رو در سطح خانواده بررسی کنه و در صورت مشاهده مورد مشکوک حتما به مشاور کودک مراجعه کنه.
- پرستار باید با جملات عاطفی ساده در جهت ایجاد قوت قلب کودک قدم برداره.
- از موسیقی آرامبخش و آرام در محیط زندگی کودک استفاده بشه.
- برنامه غذایی کودک رو از سبزیجات و مواد تازه و سالم پر کنه. ماهی میتونه برای این کودکان مفید باشه.
- کودک رو از موقعیت های تصمیم گیری و اضطراب دور کنه و به کودک قوت قلب بده و در صورت الزام برای تصمیم گیری به کودک کمک کنه و تا پایان شرایط استرس زا درکنار کودک باشه.
- به آموزش و تحصیل کودک اهمیت بیشتری بده و به او در برطرف شدن مشکلاتش کمک بده.
- با ورزش کردن همراه کودک و تشویق کودک به انجام فعالیت های فیزیکی به کودک اعتماد به نفس بدهد.
- به صحبت های کودک و دغدغه های او گوش بدهد و او را مسخره نکند.
- کودک رو به پیدا کردن دوست تشویق کنه و برای برقراری ارتباط احساس خوبی به کودک بده.
قرار گرفتن در محیطی که همسالان کودک قرار دارند میتونه به کمرنگ تر شدن اضطراب جدایی در کودک کمک کنه. همچنین زمانی که کودک میبینه هر روز در حال یادگیری و کشف چیزهای جدید هست، خیلی مشتاق به رفتن به مهد یا پیش دبستان و شرکت در کلاس های گروهی میشه. زمانی که فرزندتون از چیزهای جدیدی که یادگرفته صحبت میکنه، با اشتیاق با او برخورد کنید و او را تشویق کنید. مرکز پیش دبستانی شادآموز به کودک شما کمک میکنه تا با قرارگرفتن در کنار دیگر کودکان و انجام فعالیت های جذاب، بتونه این مرحله رو پشت سر بگذاره و در آینده و ورود به مدرسه مشکلی در این زمینه نداشته باشه.
شادآموز را در اینستاگرام دنبال کنید:
منبع: رایس، ف.فیلیپ، (1390) رشد انسان، ترجمه دکتر مهشید فروغان
این اضطراب جدایی باغث شده ی لحظه هم تو مهد نمی تونه بدون من بمونه با هم میریم سر کلاساش
سلام همراه گرامی
در روزهای اولیه ی ورود به پیش دبستان بعضی کودکان نگران نبودن مادر هستند اما با گذشت زمان و آشنایی کودک با محیط این اضطراب کمرنگ می شود. توضیحات کامل تر را در مقاله بخوانید.