مدت زمان مطالعه: 10 دقیقه
دوست خیالی چه زمانی طبیعی است و کی باید پیگیری شود؟
دوست خیالی کودک از آن دست اتفاقی در روند رشد کودکان است که همزمان بامزه و سؤال برانگیز است. آیا داشتن دوست نامرئی عادی است؟ آیا باید جلوی تخیل کودک گرفته شود؟ یا به آن پر و بال داد؟ در این مطلب پاسخ این سؤالات را بررسی می‌کنیم.
چند درصد از کودکان دوست خیالی دارند؟
تحقیقات نشان می‌دهد که حدود 65 درصد از کودکان در کودکی یک دوست نامرئی داشتهاند. بنابراین، اگر فرزندتان دوستی از دنیای خیال و رویا دارد، تنها نیست. احتمال داشتن دوستان خیالی در کودکان اول خانواده و تک فرزندها بیشتر از سایرین است، که شاید به این دلیل است که آنها بیشتر از سایر کودکان به تنهایی بازی می‌کنند.
مقاله ی طرز تفکر کودک 5 تا 6 سال را بخوانید.
یک همبازی خیالی چه مزایایی برای کودک دارد؟
هر چند والدین از این تخیلات کودکانه حس خوبی نمی‌گیرند و به آن با تردید نگاه می‌کنند، اما این بازی با مزایای متعددی برای کودک همراه است، از جمله:
- آموزش اجتماعی شدن
- فرصت دادن به کودک برای امتحان روش‌های مختلف انجام دادن کارها
- امکان انجام خلاقانه بازی‌ها
- روشی امن برای انجام مهارت‌ها
- امکان بروز احساسات منفی مانند خشم و ترس در موقعیتی خصوصی و امن
- قدرت دهی به کودک، بازی نقش رییس، برای کودکی که در زندگی واقعی ترسو و آسیب‌پذیر است.
داشتن دوست خیالی از چه سنی شروع میشود؟
دوستان نامرئی ادامه عروسک بازی‌های کودک هستند. کودکان معمولاً در اواخر نوپایی و اوایل سنین پیش دبستانی این نوع بازی را شروع می‌کنند، بنابراین بازی خیالی نیز از اوایل 3 سالگی شروع میشود. در عین حال، تحقیقات نشان می‌دهد که بازی‌های خیالی در بین کودکان 3-5 سال بیشتر است.
داشتن همبازی خیالی تا چه سنی ادامه دارد؟
یک دوست نامرئی می‌تواند از چند ماه تا چند سال در زندگی کودک حضور داشته باشد. در اکثر کودکان، این دوستان نامرئی در اواخر دوره ابتدایی حدود 8 یا 9 سالگی کاملاً از زندگی او محو می‌شوند. اما برای برخی از بچه‌ها حتی در دوران نوجوانی نیز ادامه پیدا می‌کنند. تا زمانی که داشتن دوست خیالی مانع زندگی اجتماعی او نشود، نوعی بیان تخیل سالم به حساب می‌آید و مشکلی نیست.
دوست خیالی نه نشانه تنهایی، که نشانه خلاقیت است
دیدن حرف زدن کودک با فردی نامرئی برای والدین نگران کننده است، از این جهت که نگران تنهایی او می‌شوند. هر چند داشتن یک دوست نامرئی می‌تواند جایگزینی برای روزهای بدون همبازی واقعی باشد، اما لزوماً به این معنی نیست که در زندگی واقعی، کودک ناراحت و تنهاست. در واقع، تحقیقات ثابت کرده‌اند که به نفع کودکان است که حداقل یک دوست خیالی داشته باشند.
مقاله ی خلاقیت در کودکان 5 تا 6 سال را بخوانید.
این نوع کودکان اغلب به شدت خلاق هستند و می‌توانند به سادگی خود را در داستان‌ها غرق کنند. از آنجا که این نوع بازی فرم شدت یافته عروسک بازی است، مزایای بیشتری نسبت به آن دارد چراکه می‌تواند مهارت‌های اجتماعی شدن را به خوبی به کودک آموزش دهد. همچنین، دوست نامرئی در زمان‌های استرس حمایت خوبی از کودک به عمل می‌آورد و به او احساس امنیت نسبت به جهان اطراف می‌دهد.
از سوی دیگر، بسیاری از کودکان تا حد زیادی می‌دانند که دوست نامرئی آنها واقعی نیست. اگر از آنها تفاوت بین دوست واقعی و خیالی را بپرسید، او به راحتی می‌تواند آنها را از هم تفکیک کند. این دوستان هم انقدر برای کودک واقعی هستند که عروسک پولیشی هست. او می‌داند عروسک با آدم واقعی فرق دارد.
آیا دوستان خیالی واقعی هستند؟
البته، دوستان خیالی واقعا واقعی نیستند، اما چقدر برای فرزندان شما واقعی هستند؟ بیشتر کودکان می‌دانند که دوستانشان واقعی نیستند. لازم نیست نگران باشید که اگر فراموش کنید که دوست خیالی فرزندتان روی کاناپه نشسته و شما روی او نشستید، کودکتون آسیب ببینه چون او فرق بین واقعی و خیالی بودن دوستش را می داند.
اینکه چقدر باید با دوست خیالی فرزندتان بازی کنید و با او همراه شوید کاملا به شما و فرزندتان بستگی دارد. اما حد و مرزهایی را تعیین کنید.
اگر ناگهان، دوست خیالی کودک شروع به درخواست وعده ی غذایی را کرد، یا وقتی کسی حواسش نیست، وسایل را می شکند یا خراب می کند، باید چند قانون اساسی را در نظر بگیرید. در بیشتر موارد، میتوانید به فرزندتان اجازه دهید تصمیم بگیرد که چقدر میتوانید درگیر خیال‌پردازی‌های او شوید.
به فرزندتان احترام بگذارید و اجازه دهید او رهبری را به عهده بگیرد. اگر “دوست خیالی” همیشه همراه شماست در سوارشدن در ماشین، گشت و گذار، خرید رفتن و… نپرسید که دوستت امروز هم با ما همراه می شود یا خیر؛ صبر کنید تا کودک به شما بگوید. دخالت بیش از حد شما هر چند از روی مهربانی و همراهی با کودک، می تواند باعث اصطکاک، عصبانیت یا جنگ قدرت شود.
حضور دوستان خیالی چه زمانی مشکل ساز می شود؟
اگر خواسته های دوست خیالی کودکتان از کنترل خارج شد، شما مجاز هستید که نه بگویید. روانشناسان کودک معتقدند: توجه کافی به فرزندتان می‌تواند راه خوبی برای تشکیل یک رابطه ی محکم و نشان دادن احترام و عشق باشد. اجازه ندهید دوست خیالی به راهی تبدیل شود که فرزند شما فکر کند با استفاده از آن می تواند به خواسته هایش برسد. و یا احساس کند با بقیه فرق دارد. گذاشتن یک لیوان اضافی با غذای خیالی خوب است. اما سرو کردن یک شام کامل و یا تهیه ی وسایلی از بیرون پیام اشتباهی را به کودک منتقل می کند!
گاهی اوقات بچه ها با همراهی دوست خیالیشان بازی می کنند. دوستان خیالی بیشتر اوقات زمانی مشکل ساز می شوند که کودک رفتار نادرست خود را به گردن دوستش بیاندازد. باید به کودک آموزش داده شود که هر کاری که خود یا دوست خیالی اش انجام دهد به عهده او خواهد بود.
پرچم قرمز دیگری که باید مراقب آن بود چیست؟
اگر فرزند شما در مقابل بازی با کودک همسایه و یا رفتن به پارک و بازی کردن با همسالانش ترجیح می دهد با دوست خیالی اش در خانه بازی کند و یا در پارک و مهمانی نیز با دوست خیالی خودش مشغول باشد، غیر معمول است. کودکانی که دوستان خیالی دارند معمولاً بیشتر از سایر کودکان اجتماعی هستند. اما اگر والدین متوجه شوند که کودک از ارتباط با سایر کودکان و یا حضور در جمع ها خودداری می کند، و فقط بودن در کنار دوستش را به هر کاری ترجیح می دهد نگران کننده است و می تواند نشانه ای باشد از اینکه کودک اضطراب اجتماعی دارد و یا مورد آزار و اذیت دیگران قرار می گیرد.
دقت داشته باشید که دوستان خیالی با هوش کودک مرتبط نیستند و هیچ ارتباطی با اینکه کودک دچار بیماری روانی باشد نیز نیستند.
تا به حال اثبات نشده که حضور یک دوست وانمود شده می تواند با ضریب هوشی آینده کودک مرتبط باشد، اما تحقیقات نشان می دهد کودکانی که دوستان خیالی دارند، در تخیل، مهارت بیشتری دارند. آنها می‌توانند مسائل را از دیدگاه شخص دیگری ببینند. مانند مثال مرغ و تخم مرغ نمی دانیم که ابتدا مرغ بود یا تخم مرغ. آیا کودکان تخیل را از داشتن یک دوست خیالی توسعه می دهند یا قبلاً این مهارت را دارند که تصور تجربه دوست خیالی را آسان تر می کند؟
اگر همبازی خیالی ترسناک باشد چه؟
با وجودی که در اکثر موارد دوستان نامرئی مهربان و دوست داشتنی هستند، اما همیشه این طور توصیف نمی شوند. گاهی دیده میشود دوست خیالی پرخاشگر، قانون شکن و حتی هیولایی ترسناک است. برخی از آنها حتی بچه را می‌ترسانند، او را ناراحت می‌کنند یا باعث درگیری می‌شوند. با وجودی که بسیاری از کودکان روی دوست خود کنترل دارند، اما به نظر می‌رسد گاهی اوضاع از کنترل آنها خارج میشود. با وجودی که معلوم نیست چرا برخی از این دوستان تا این حد ترسناک هستند، اما به نظر می‌رسد آنها نیز مزایایی برای کودک دارند. این روابط سخت نیز به رشد اجتماعی کودک کمک می‌کنند و به او مهارت‌های مقابله‌ای را در دنیای واقعی آموزش می‌دهند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با اسباب بازی مناسب کودکان 4 ساله میتوانید این مطلب از شادآموز را مطالعه کنید.
طرز رفتار والدین با دوست خیالی
اگر فرزندتان یک یا چند دوست نامرئی دارد، به شما تبریک می‌گوییم. اما چند پیشنهاد برای شما داریم:
توصیه میشود دوست خیالی را رد نکنید و با کودک همراهی کنید. اما بسیاری از کودکان اشتباهات خود را به گردن دوست نامرئی می‌اندازند. در چنین شرایطی با کودک همراهی نکنید. به او بگویید که این کاری نیست که یک فرد خیالی بتواند انجام دهد و مانند همیشه فرزندتان را با پیامد کار اشتباهش روبه‌رو کنید.
مشکلی نیست که با فرزندتان در مورد تفاوت بین زندگی واقعی و تظاهر صحبت کنید. کودکانی با تخیل قوی می‌توانند مستعد ترس و کابوس ناشی از فیلم‌ها و داستانهای ترسناک باشند. بنابراین، صحبت کردن در مورد عدم حضور این شخصیت‌ها در زندگی واقعی برای آنان مفید است.
به فرزندتان نگویید که دوست خیالی او چگونه رفتار می‌کند. آنها امتداد تخیل خود کودک هستند. بنابراین این کار شما می‌تواند برای بچه‌ها گیج‌کننده یا ناراحت‌کننده باشد. در عوض، از آنها سؤال کنید که دوستشان در حال چه کاری است و داستانهای خود او را در مورد دوستش دنبال کنید.
چه زمانی باید به روانشناس کودک مراجعه کرد؟
وجود دوست خیالی تقریباً همیشه بخش طبیعی و سالم در روند رشد کودک است. و به ندرت، می‌تواند نشانه یک مشکل عمیق‌تر باشد که باید به آن توجه شود. گاهی اوقات، کودکانی که دچار آسیب شده‌اند از این روش برای جدایی از دنیای واقعی استفاده می‌کنند. اگر همبازی خیالی کودک چیزهای بی‌رحمانه یا نفرت‌انگیز به کودک بگوید یا او را تشویق به رفتار بد کند، این نیز می‌تواند باعث نگرانی شود. سرانجام، اگر دوست نامرئی مانع معاشرت با بچه‌های دنیای واقعی شود، به ویژه در سنین بالاتر، دیگر برای کودک مفید نیست.
اکثریت قریب به اتفاق کودکان هرگز با چنین مشکلاتی روبرو نخواهند شد. با این حال، اگر متوجه این ویژگی‌ها در فرزندتان شدید، بهتر است با روانشناس کودک مشورت کنید. آنها ممکن است از مشاوره یا کمک‌های دیگر برای کمک به بازگشت به مسیر اصلی بهره‌مند شوند.
داشتن یک دوست خیالی بخشی عادی و سالم در بازی‌های دوران کودکی است. داشتن یکی از آنها حتی با مزایایی در رشد کودک همراه است. اگر فرزند شما یک همبازی خیالی دارد، مشکلی نیست. او هر زمان که دیگر به معلمی برای یادگیری مهارت‌های مورد نظرش نیاز نداشته باشد، دوستش را به دست فراموشی خواهد سپرد. محیط مهدکودک هم می تواند منبع خوبی برای پرورش خلاقیت کودک خیال‌پرداز شما باشد. مربیان پیش دبستانی شادآموز تلاش می کنند محیط شاد و غنی از یادگیری را برای کودکان فراهم آورند.
شاد آموز را در اینستاگرام دنبال کنید:
منابع:
