مراحل رشد طبیعی نوزاد چگونه است؟

مدت زمان مطالعه: 7 دقیقه

رشد جسمانی و فیزیولوژیک در کودک 1 تا 2 سال

آیا رشد جسمانی کودک من در سطح میانگین است؟ آیا کودک من سالم و در دسته بهنجار است؟ آیا کودک من دیر راه نیافته است؟ چرا به خوبی همسالانش نمی دود؟

از این قبیل سوالات عموما ذهن والدین خصوصا مادرها را بسیار درگیر می کند. برای پاسخ کافی است بدانیم که همه بچه ها در زمان مخصوص به خودشان رشد کافی و لازم را دارند. یک کودک دیرتر یک کودک زودتر، اما نکته این است که به طور میانگین یک سری خصوصیات مهم است که نباید از زمان خودش بگذرد و در بازه زمانی مشخص ویژگی ها را نشان ندهند. لذا باید به علائم و بروز رفتارهای کودک توجه کنیم. در این بخش به ویژگی های رشد جسمانی کودک می پردازیم. مقاله ی رشد شناختی و حرکتی از تولد تا یکسالگی را نیز بخوانید.

رشد و تکامل طبیعی کودک نوپا چگونه است؟

در طی فرایند رشد قدی سه الگوی مشخص به ترتیب زیر وجود دارد:

1.  از تولد تا 1 سالگی: رشدی با سرعت زیاد اما کاهش یابنده
2.  از یک سالگی تا قبل از بلوغ: رشدی افزاینده با سرعت تقریباً ثابت
3.  سنین بلوغ: جهش ناگهانی رشد قدی

معیارهای بررسی رشد جسمانی نوزاد کدامند؟

رشد قدی نوزاد

 قد نوزادان حین تولد معمولاً بین 46-54 سانتی متر (متوسط 50 سانتی متر)، در طی رشد هر ماه 2-2.5 سانتی متر به قد کودک افزوده می شود، به صورتی که قد کودک در پایان سال اول 50% و در پایان سال دوم 75% بیشتر از زمان تولد است.

رشد وزنی نوزاد

وزن طبیعی نوزاد حین تولد 2500- 4100 (متوسط 3400) گرم است. کودک به صورت معمول در ماههای اول روزانه تا 30 گرم وزن می گیرد. این وزن در 6 ماهگی 2 برابر، در یک سالگی 3 برابر، در 2 سالگی 4 برابر و در 5 سالگی حدود 5 برابر زمان تولد می شود. مقاله ی وزن گیری نوزاد را بخوانید.

رشد جمجمه و دور سر

اندازه ی دور سر در سالهای اول زندگی تابعی از رشد مغز و سیستم عصبی می باشد. افزایش دور سر در این سال ها به دلیل رشد سریع مغز با شتاب بیشتری روبرو است. اندازه دور سر نوزاد طبیعی بعد از تولد32.6 – 37.2 سانتی متر (متوسط 35 سانتی متر) است. تا پایان 3 ماهگی هر ماه 2 سانتیمتر، از 4 تا6 ماهگی هر ماه 1 سانتی متر و از 7 تا 12 ماهگی نیز هر ماه نیم سانت به دور سر اضافه می شود. اندازه ی سر یک بزرگسال تقریباً دو برابر اندازه ی آن در زمان تولد است.

زمان جوانه زدن دندان ها

دندانها حدود ماه سوم و چهارم جنینی شروع به تشکیل میکنند ولی تقریباً 6 ماه پس از تولد شروع به جوانه زدن می کنند. تا سن 2.5 سالگی هر ماه یک دندان جوانه می زند، به صورتیکه حداکثر تا 3 سالگی 20 دندان شیری کامل می شود. مقاله ی راهکارهای مراقبت از دندان شیری را بخوانید.

رشد استخوانی نوزاد

تفاوت بین استخوان های یک کودک با یک فرد بالغ تنها از نظر حجم نیست بلکه در شکل و نسبت استخوان ها نیز اختلاف وجود دارد. بنابراین رشد استخوانی شامل تغییر در حجم، اندازه، تعداد و نحوه ی ارتباط آنها با همدیگر است. در هنگام تولد نوزاد دارای 270 قطعه استخوان است که این تعداد در آغاز بلوغ به 350 عدد می رسد. سپس رفته رفته از تعداد استخوان ها کاسته شده به صورتیکه یک فرد بالغ حدود 206 قطعه ی استخوانی دارد. مثلاً در مچ دست، در 2 سالگی 2-3 قطعه می رسد.

اندازه های بدن و رشد نسبی ارگان ها

همه ی بخش های بدن با سرعت واحد رشد نمی کنند. برای مثال از زمان تولد تا بزرگسالی اندازه ی سر 2 برابر، تنه 3 برابر، طول اندام فوقانی 4 برابر و طول اندام تحتانی 5 برابر می شود.

مراحل رشد حرکتی و ظهور واکنشهای وضعیتی

واکنش های وضعیتی نیز که شامل واکنشهای راستایی، حفاظتی و تعادلی می گردند، از یک توالی قابل پیش بینی پیروی می کنند، بدین شکل که اولین واکنش ها در وضعیت دمر ظاهر می شوند و سپس به ترتیب در وضعیت های طاق باز، نشسته، چهاردست و پا و ایستاده نمایان می گردند. رشد حرکتی در سن 1 تا 2 سالگی تقویت راه رفتن، شروع به دویدن با احتیاط است. در مقاله ی عوامل موثر بر رشد جسمانی کودک مراحل رشدی کودک، انواع بازتاب ها (واکنش های طبیعی کودک) و گریه ی کودک را به طور کامل شرح دادیم.

رشد مهارت های حرکتی ظریف

مهارت های حرکتی ظریف برای تعامل با محیط حیاتی می باشند. استفاده ی مؤثر از دست ها مستلزم شرکت حیطه های مختلفی از جمله مهارت های دستی، مکانیسم های وضعیتی، شناخت و درک بینایی می باشد. البته گاهی واژه ی مهارت های حرکتی ظریف با تعابیر دیگری از جمله هماهنگی حرکات ظریف، مهارت های دستی به کار می رود که تقریباً یک مفهوم را می رسانند. در مقاله ی مهارت های حرکتی نوزاد تا یکسالگی را در این مقاله بخوانید.

دست غالب در کودک

غلبه ی طرفی مفهوم پیچیده ای است که در طول زمان ایجاد می شود. در کودکان 6-24 ماهه استفاده از یک دست به عنوان غالب در 60 % از کودکان به صورت متغیر دیده می شود.
نمونه هایی از مهارت های ظریف کودک در بازه سنی 1 تا 2 سال که شروع می کند:

1. شیء کوچک را داخل جعبه می اندازد
2. دو تا شش مکعب کوچک را روی هم می چیند
3. اشیاء کوچک را داخل سوراخ میاندازد
4. دو تا سه شیء را از کف دست به انگشتانش منتقل می کند
5. در بطری را با چرخاندن باز می کند
6. توپی بزرگ را با دو دست نگه داشته یا جابجا می کند
7. با استفاده از ابزار، شکل های متناسب سن را کپی می کند

مراحل رشد مهارت نوشتن در کودک

در 1 تا 2 سالگی: کودک توانایی کپی کردن خطوط افقی، عمودی و دایره را دارد. 

عوامل مؤثر بر رشد و تکامل کودک

میزان و وضع رشد و تکامل ممکن است به سبب عواملی که در داخل یا خارج از بدن انسان قرار دارد تغییر کند. رشد و تکامل از یک طرف به عوامل وراثتی و از طرف دیگر به عوامل محیطی وابسته است. رشد تنها محصول یکی از این عوامل نبوده بلکه هردو به سهم خود در رشد مؤثر هستند.

1.وراثت: اغلب خصوصیات جسمی و روانی از طریق کروموزوم ها و به وسیله ژنها از والدین به فرزندان منتقل می شوند. انتقال این صفات جنبه ی ارثی و ژنتیکی دارند. عوامل ژنتیکی که می توانند بر رشد و تکامل تأثیر بگذارند عبارتند از:

• میراث تکاملی انسان (انتقال ویژگیهای مشترک نسل بشر در طول دوره ی تکامل)
• وراثت ژنتیکی فردی (انتقال ویژگیهای خاص فردی در هر نسل از والدین به فرزندان)

2.محیط: قبل از قرن 18 اهمیت محیط در رشد و تکامل چندان مورد توجه نبود، اما در قرن 19 کم کم دانشمندان به بررسی تأثیر محیط بر رشد و تکامل پرداختند به صورتی که امروزه مشخص شده است، بیشتر صفات ارثی تحت تأثیر عوامل محیطی قرار می گیرند.

به طور کل عوامل اثرگذار بر رشد و تکامل را می توان به دو گروه ثابت (فاکتورهای غیر قابل تغییر مانند ژنتیک، سن و جنس) و متغیر (فاکتورهایی مانند تغذیه، عوامل اقتصادی و فرهنگی که قابلیت دستکاری محیطی دارند) تقسیم کرد. در واقع هدف از بررسی این عوامل شناسایی و تأثیرگذاری بر روی آنها در جهت کاهش اختلالات مربوط به رشد و تکامل می باشد.

مقالات مرتبط:

تاخیر در غلت زدن نوزاد

ملاج نوزاد

افتادن بندناف نوزاد

مراحل رشد زبان کودک

حمام کردن نوزاد

روش های ارزیابی رشد جسمانی کودک

پایش رشد کودک و منحنی رشد و صدک

رشد یک کودک را می توان با اندازه گیری قد، وزن و دور سر نشان داد. بهترین راه برای ارزیابی رشد استفاده از منحنی رشد مرجع یا استاندارد است که بر اساس وزن، قد و دور سر کودکان سالم و خوب تغذیه شده، تهیه شده است.

بررسی های مربوط به رشد جسمانی کودک گفته شد. والدین باید به مراحل رشد جسمانی کودک اهتمام ورزند تا از آسیب های جسمانی، عصبی یا حتی شناختی حاصل از رشد ناکافی و نابهنجار جلوگیری کنند. مهدکودک و پیش دبستان شادآموز آماده ارائه مشاوره و آموزش به اولیا در جهت فرزندپروری و رابطه والدین و فرزندان می باشد. از صفحه ی شادآموز در اینستاگرام دیدن کنید.

شادآموز را در اینستاگرام دنبال کنید:

منابع :
1. کتاب روانشناسی رشد یک ( از لقاح تا کودکی) ؛ نویسنده : لورا برگ
2. کتاب رشد و شخصیت کودک ؛ نویسنده : پاول هنری ماسن