مدت زمان مطالعه: 8 دقیقه
رشد کودکان در ابعاد مختلف فیزیکی، اجتماعی، شناختی و هیجانی خواهد بود. رشد اجتماعی مانند ارتباط برقرار کردن با دیگران و صحبت کردن با اونهاست. همچنین عضویت در گروه ها و بازی کردن با همسالان از موارد مربوط به جنبه اجتماعی رشد است.
رشد شناختی شامل یادگیری زبان و رشد تفکر و هوش و درک و تشخیص اشکال، رفتار و تمام مواردی هست که در ذهن معمولا اتفاق میفته. رشد هیجانی مربوط به هیجانات کودک مثل ترس و اضطراب و خواسته ها او میشه. در سنین نوزادی و از بدو تولد تا حدود 1 سالگی رشد بیشتر در زمینه فیزیکی صورت میگیره. بعد فیزیکی، رشد قد، وزن، اندازه ها و دستگاه های بدن مثل مغز و دستگاه عصبی رو شامل میشه. مهارت هایی مثل استفاده از دست ها و کشف هماهنگی و کارکرد اعضای بدن هم جزو این جنبه از رشد هست. این مقاله درباره رشد و نمو فیزیکی کودک و کسب اطلاعات کافی برای آمادگی با تغییرات کودک هست.
کودکان از بدو تولد توانایی درک صحبتها را دارند و با روش خودشان با ما صحبت میکنند. این درک مربوط به دریافت احساسات از طریق چهره والدین و حالات مختلف اون هست. همچنین نوزاد به صدای اطرافیان گوش میدهد و صداهایی رو برای برقراری ارتباط با دیگران تولید میکند که البته این اصوات از نظر ما بی معنی هستند اما هرکدام از آنها معنا و جایگاه خاصی دارد. بعد از مدتی کودک شروع به تقلید از روی لبها و نوع تلفظ و بیان حروف از روی مراقبان و والدین می کند. دو راهی که کودکان از آن برای یادگرفتن زبان استفاده میکنند تقلید و گوش دادن هست. کودک با تکرار و تمرین دیده ها و شنیده ها میتواند از زبان استفاده کند.
رفلکس ها و اعمال بازتابی غیرارادی نوزادان
برای مطالعه ی بیشتر در زمینه ی رفلکسها و بازتاب های نوزاد، مقاله ی عوامل موثر بر رشد جسمانی نوزاد از شاد آموز را بخوانید.
- رفلکس بابینسکی: با توجه به این رفلکس اگر شما کف پای کودک رو لمس کنید او انگشتانش را از هم باز میکند.
- رفلکس مورو( رفلکس جاخوردن): براساس این بازتاب کودک در صورتی که صدای بلند بشنود یا حس کند از جایی میفتد دستهایش را از هم باز میکند و بعد آنها را خم کرده و همراه با یک گریه مختصر، آن ها را به سمت بدن می آورد.
رفلکس های طبیعی نوزاد
واکنش فشردن با کف دست: طبق این واکنش انگشتتان را وسط کف دست کودک بگذارید او انگشت شما را می فشارد و دستش را میبندد.
رفلکس بر زمین گذاشتن: وقتی که کف پای کودک، زمین را لمس می کند، پاها را دراز می کند.
جمع کردن کف پا: در این حالت اگر کف پای نوزاد تحریک شود او انگشتانش را خم میکند.
جست و جو برای سینه مادر: در این حالت وقتی گونه نوزاد رو لمس کنیم دهان و لبش را به سمت تحریک می برد. این حالت کمک میکند به این که هنگام مواجهه با سینه مادر سر خودش را به آن سمت ببرد و بتواند شیر بخورد.
قدم برداشتن و راه رفتن: در این واکنش کودک به محض اینکه دو کف پای خودش را روی زمین یا روی یک سطح حس کند سعی میکند به چابکی راه برود. و همچنین پای خودش را روی زمین نگه دارد.
واکنش موزون و متقارن گردن: در حالی که کودک به سمت چپ خیره می شود، دست چپش کاملا باز است و دست و پای راست، به سمت داخل خم می شوند، و بالعکس.
قد و وزن نوزاد
قد و وزن نوزاد چگونه باید باشد؟
رشد فیزیکی نوزاد از سرش شروع می شود و سپس با بقیه قسمت های بدن ادامه می یابد. به عنوان مثال انجام کارهایی که با بالاتنه انجام میشوند زودتر از بقیه حرکات آغاز میشوند. مثل مکیدن که زودتر از راه رفتن و یا دویدن انجام میشود.
از تولد تا یک سالگی رشد فیزیکی سرعت بسیار زیادی داره و از یک سالگی تا بلوغ رشد کندتر و خطی تر میشه. در سن نوزادی تا یک سالگی، کودک تغییرات زیادی پیدا میکنه. به طور مثال دستهاش رشد میکنه و میتونه انگشت فرد دیگری رو با دستش فشار بده.
میتونه به اشیا چنگ بزنه و اونها رو لمس کنه. میتونه ابتدا با تکیه گاه و بعد بدون تکیه گاه بشینه و با سینه خیز حرکت کردن، راه رفتن رو آغاز کنه و…. .شروع بسیاری از فعالیت های فیزیکی از همین سن هست.کودک شیرخوار تا 5 ماهگی، 30 درصد قد زمان تولدش، افزایش قد خواهد داشت و قدش 30 درصد بیشتر خواهد شد.
در سن 1 سالگی، 50 درصد قد زمان تولدش، به قدش اضافه خواهد شد. به طور مثال اگر نوزادی در حین تولد قد 50 سانتی متر داشته باشه، تا یک سالگی قد او 75 سانتی متر خواهد شد. در سن 5 سالگی قد کودک دو برابر زمان تولد رشد خواهد کرد. دختران و پسران در رشد قد اندکی تفاوت باهم دارن و قد پسران اندکی بیشتر رشد خواهد کرد.
از نظر وزنی، رشد وزن نوزاد تا یک سالگی تفاوت زیادی با رشد قد او در همین سن داره. وزن نوزاد شیرخوار در 5 ماهگی دوبرابر وزن هنگام تولد او خواهد بود. در سن یک سالگی وزن کودک 3 برابر و در 2 سالگی تقریبا چهار برابر هنگار تولد خواهد بود. به طور مثال؛ کودکی در زمان تولد 3 کیلو گرم وزن داشته است.
وزن او در 5ماهگی 6 کیلو گرم و در یک سالگی 9 کیلو خواهد بود. البته این افزایش وزن به نوع شیری که کودک میخوره ( معمولا شیرخشک به دلیل ترکیباتش باعث چاقی کاذب کودک میشه) و داشتن استعداد و ژن چاقی کودک هم مربوط است اما به طور کلی رشد قد و وزن کودک به این ترتیب خواهد بود.
دوره خواب و بیداری نوزادان متفاوت و متغیر است و در هر زمانی با توجه به سن و نیازشان تغییر می کند. در زمانی که متولد می شوند این چرخه ها در بازه های سی دقیقه ای تا یک ساعته متغیر است. با افزایش سن کودک زمان این بازه ها طولانی تر می شود و تعدادشان کمتر می شود. در حدود چهار ماهگی کودکان دوره های پنج ساعته خواب خواهند داشت و برای تغذیه بیدار می شوند.
کودکانی که از شیر مادر تغذیه میکنند هر دو ساعت یکبار باید شیر بخورند و کودکانی که شیرخشک مصرف میکنند هر سه ساعت یکبار تغذیه می شوند. به دلیل نیازهای رشدی کودکان و نوزادان باید مقدار تغذیه آنها به مرور بیشتر شود. در این روزها و برای تغذیه کودک به او آب ندهید. آب برای کودک خطراک است. اگر کودک شما به طور طبیعی، منظم و کافی شیر بخورد روزانه شش تا هشت بار (حدودا) ادرار خواهد کرد. در زمانهای بین شیر دادن به کودک میتوانید از پستانک استفاده کنید. البته در این باره هم نکاتی وجود دارد و ممکن است تمام کودکان پستانک را قبول نکنند. مقاله ی چگونه کودک را به پستانک عادت دهیم در این زمینه به شما کمک خواهد کرد.
رنگ چشم نوزاد
تفاوت های فردی
همانطور که در بخش قد و وزن کودک گفته شد، کودکان تفاوت زیادی باهم دارن. این تفاوت ها به والدین و به ارث رسیدن ویژگی هایی مثل قد بلند و چشم رنگی، مدل و رنگ مو، نوع پوست و…، یا به ویژگی های محیطی مثل قرار گرفتن کودک در محیط امن با وجود انواع منابع برای تجربه و اکتشاف یا وجود بهداشت و توجه کافی به سلامت جسم و روان کودک، یا به ویژگی هایی مثل تغذیه و عادات غذایی و… بستگی داره.
کودکانی که در خانواده های مرفه و تحصیل کرده رشد میکنن به طور کلی بلند قامت ترن به این دلیل که شرایط رشد قد و بهداشت و سلامت لازم برای رشد قدی اونها بیشتر فراهم شده. تفاوت های فرهنگی و قومی هم در رشد کودکان بی تأثیر نیستن. (به طور مثال در بعضی فرهنگ ها عقیده بر این است که کودک زودتر با غذای کمکی تغذیه بشه و یا در بعضی فرهنگ ها کودک بیشتر از شیر مادر تغذیه میکنه) کودکانی که رشد فیزیکی کند تری دارن، از محرومیت های اجتماعی رنج میبرن. به این دلیل که اونها دیرتر به عضویت گروه ها درمیان. پیدا کردن دوست براشون مشکلتره و به دلیل متفاوت بودن احساس بدی به خودشون خواهند داشت.
اندازه های بدن
رشد تمام کودکان از بالا به پایین هست. به این معنی که سر اونها رشد بیشتر و زودتر نسبت به پاهای اونها خواهد داشت. ابتدا سر کودک رشد میکنه، سپس بدن و تن و در آخر ساق پا و کف پا رشد میکنه. از زمان تولد تا بزرگسالی اندازه تن 2 برابر و بدن 3 برابر و طول پاها 5 برابر خواهد شد.
اما این رشد تا بزرگسالی صورت میگیره و به طور منظم بین سنین تقسیم میشه. هم چنین رشد از مرکز بدن انجام میشه. به این معنی که ابتدا تنه کودک رشد میکنه و سپس این رشد به انگشت ها میرسه. به همین دلیل هست که کودک میتونه قبل از اینکه توانایی مداد دست گرفتن و کشیدن خط رو به دست بیاره، میتونه بپره و بدوه. بی شک در این اندازه ها تفاوت هایی وجود داره و برای تمام بچه ها یکسان نیست. اما به طور حدودی و طبیعی، کودک این مراحل رشدی رو با این اندازه ها طی خواهد کرد.
برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه ی مهارت های حرکتی نوزادان، میتوانید این مقاله از شاد آموز را بخوانید.
جوانه زدن دندانهای نوزاد
زمان جوانه زدن دندان ها
زمان جوانه زدن دندونها در هر کودکی با توجه به عوامل خانوادگی و ژنتیکی مثل ارث و تغذیه تا حدودی متفاوت هست. در بعضی از کودکان به دلیل کم کاری غده تیروئید جوانه زدن دندان ها با تأخیر قابل توجهی رو به رو میشه. جوانه زدن دندونها در پسران و دختران مشابه هست اما افتادن دندونهای شیری و جوانه زدن دندون های دائمی در دختران کمی زودتر از پسران اتفاق میفته. و دندون های شیری دختران از پسران کوچکتر است.
مراقبت های مربوط به والدین
مورد اول این هست که کودک شما طبیعی رفتار نمی کند و علائمی که از او می بینید غیر عادی هستند. به طور مثال به راحتی آرام نمیشود یا روشهای معمول در آرام کردن او تاثیری ندارد.
با توجه به نمودارهای رشدی و رشد معمول کودک این پیشرفت عادی نیست. روند رشدی طبیعی کودک را در این مقاله از شادآموز بخوانید.
حس می کنید کودک رشدش را به خوبی سپری نمی کند. به طور مثال کودک شما باید در نه ماهگی با گرفتن دستش به اطراف سعی کند بایستد. اما او حتی در دوازده ماهگی هم نمی تواند بدون پشتیبان بایستد. و شما همیشه نگران او هستید.
والدین در یک سال اول زندگی کودک باید با مراقبت از تغذیه، زدن واکسن های لازم مثل کزاز، آبله و… بدن کودک رو آماده برای رشد فیزیکی کنن. در فواصل زمانی مناسب کودک رو برای انجام تست های رشدی به مطب متخصص ببرن و از کودک در برابر آسیب های محیطی و بیماری ها مراقبت کنن. این مراقبت ها برای رشد فیزیکی کودک الزامی هست.
شادآموز را در اینستاگرام دنبال کنید:
منبع: رایس ،ف. فیلیپ، (1390) رشد انسان،ترجمه دکتر مهشید فروغان
مرسی از مقاله خوبتون درباره رشد فیزیکی نوزاد